چپ گرد و راست گرد موتور تکفاز

به منظور راه اندازی موتور تکفاز کافی است تا دو رشته سیم خارج شده از آن را به یک منبع مناسب متصل کنید. در نظر داشته باشید که برای این کار حتما باید به پلاک و ولتاژ موتور دقت کنیم. همانطور که می دانید با جابجا کردن فاز و ونول در یک موتور تکفاز جهت گردش آن تغییر نخواهد کرد. تغییر جهت گردش موتور تکفاز فقط هنگامی اتفاق می افتد که جای فاز و نول را در یکی از سیم پیچ های اصلی یا استارت جابجا کنیم. جابجا کردن فاز و نول در سیم پیچ ها می تواند به دو صورت دائم یا لحظه ای انجام شود.

اگر بخواهیم فقط یکبار جهت گردش را تغییر دهیم می توانیم اتصالات موتور را از جعبه ترمینال عوض کنیم.  شرکت های سازنده به منظور تغییر جهت گردش فلزهایی داخل جعبه ترمینال قرار داده اند. با تغییر وضعیت این فلز ها تنها جای فاز و نول در یکی از سیم پیچ ها عوض شده و در نهایت جهت گردش موتور تکفاز معکوس خواهد شد. برای جابجایی های سریع جهت گردش دور موتور تکفاز می توان از کلید زبانه ای یا کنتاکتور استفاده کرد. در این حالت باید فلزهای اتصال کوتاه در جعبه ترمینال باز شده و هر چهار سر سیم پیچ اصلی و کمکی از آن خارج شود. همانطور که شرح داده شد کافی است جای فاز و نول در یکی از سیم پیچ های موتور عوض شود. این کار را می توانید با یک کلید چپ گرد و راست گرد سه فاز و یا کلیدهای چپ گرد و راست گرد تکفاز انجام دهید.

در ویدئوی زیر که برگرفته از دوره ی جامع آموزش مدار فرمان است یک موتور تکفار را به صورت کامل بررسی میکنیم:

کلید چپ گرد و راست گرد تک فاز

الکتروموتورهای تک فاز در مدل های بسیار متنوعی ساخته می شوند. موتورهای پرکاربرد در صنعت دارای یک دسته سیم پیچ دائم و یک دسته سیم پیچ استارت یا سیم پیچ کمکی هستند. این دو سیم پیچ در لحظه ی راه اندازی بین فاز و نول قرار می گیرند. نحوه ی اتصال این دو سیم پیچ به یکدیگر در جهت گردش الکتروموتور مهم است.

برای تغییر جهت گردش الکتروموتور، باید سربندی یکی از سیم پیچ های دائم یا استارت را نسبت به یکدیگر عوض کنیم. اگر جای هر دو کلاف را به صورت هم زمان تغییر دهیم جهت گردش عوض نخواهد شد. سر بندی های مربوط به سیم پیچ استارت یا سیم پیچ کمکی و سیم پیچ دائم در جعبه ترمینال موتور در دسترس هستند. برای تغییر در سر بندی موتور و در نتیجه جهت گردش آن، می توان از تجهیزات متنوعی از جمله کلید گردان استفاده کرد. ساختمان و علمکرد این کلید در ادامه به صورت کامل بررسی شده است.

نقشه کلید چپ گرد راستگرد تک فاز

در تصویر زیر دیاگرام کلید چپ گرد و راست گرد الکتروموتور تک فاز با راه انداز Reversing Motor starting switch را مشاهده می کنید. در مقاله ی راه اندازی الکترومورتورهای تک فاز شرح داده شد که می توان سیم پیچ استارت را به صورت دستی وارد مدار کرده و موتور را راه اندازی کرد. برای این کار از کلید با خاصیت برگشت فنری استفاده می شود. در قسمت صفحه ی راهنمای مشخص شده که کلید دارای حالت قطع در وسط می باشد. موقعیت های 1 و استارت برای راه اندازی و کار دائم الکتروموتور به صورت چپ گرد و موقعیت های 2 و استارت برای راه اندازی و کار دائم الکتروموتور به صورت راست گرد می باشد. قابل ذکر است که هر دو حالت استارت در جهت راستگر و چپ گرد به صورت برگشت فنری می باشند. کلید در مجموع دارای 6 ترمینال است. ترمینال های 6 و 12 برای ورودی فاز و نول و ترمینال های 1 و 7 و 11 و 2 برای ابتدا و انتهای سیم پیچ های اصلی و راه انداز در نظر گرفته شده است. در جدول پائین دیاگرام مشخص شده که در وضعیت های مختلف، کدام پلاتین ها باز یا بسته هستند.

روش سیم بندی

پس از نصب کامل کلید باید آن را سیم بندی کنیم. معمولا روی پلاک کلید یک جدول وجود دارد که مقدار توان الکتروموتور هایی که می توانیم به آن متصل کنیم را بر اساس ولتاژ مشخص کرده است. پس از کنترل توان الکتروموتور و مطابقت دادن آن با کلید، سیم بندی را شروع می کنیم.

همان گونه که در قسمت قبلی ذکر شد، برای تغییر جهت گردش باید جای فاز و نول را در یکی از سیم پیچ های اصلی یا راه انداز جابجا کنیم. برای این کار کلید چپ گرد و راست دارای 4 ترمینال می باشد. 2 ترمینال مربوط به ابتدا و انتهای سیم پیچ راه انداز و 2 ترمینال دیگر برای سیم پیچ اصلی طراحی شده است.

برای اتصال کلاف ها به کلید یک کابل چهار رشته و یا دو کابل دو رشته نیاز است. برای اتصال صحیح کابل  به الکتروموتور می توان از رنگ بندی کابل ها و یا اهم متر کمک گرفت. توجه داشته باشید که سیم پیچ استارت و دائم دقیقا به ترمینال های خود متصل شوند.

در ویدئوی زیر که برگرفته از دوره جامع آموزش مدار فرمان است، مدار قدرت چپ گرد و راست گرد موتور تکفاز را بررسی میکنم:

تست و تنظیمات

کلید راه انداز الکتروموتور تک فاز در دو جهت، تنظیمی نداشته ولی قبل از بهره برداری نیاز به تست دارد. تست های این کلید را می توان به دو گروه تست در بی برقی و تست در برق داری تقسیم کرد. برای انجام تست های نهایی این مراحل را انجام دهید:

• از نصب صحیح و عمکلرد مکانیکی کلید اطمینان حاصل کنید. کلید را چند بار در حالت های مختلف قرار دهید.
• با توجه به رنگ سیم ها، شماره سیم ها و کمک گرفتن از اهم متر، صحت مدار و اتصال صحیح کلاف ها را کنترل کنید.
• در قدرت های بالا و با استفاده از میگر، قدرت عایقی سیم ها و مقاومت پلاتین ها را کنترل کنید.
• پس از کنترل نهایی، کلید را در وضعیت قطع قرار داده و مدار را برق دار کنید. برای قطع و وصل این کلید کافی است دسته ی آن را چرخانده و در مقابل وضعیت های موجود قرار دهید. برای وضعیت خاموش ممکن است عبارت های صفر یا OFF روی کلید نوشته شده باشد. در این مرحله نیز می توانید صحت اتصال سیم ها به ترمینال های ورودی را با یک اهم متر و یا فازمتر چک کنید.
• با بازدید کردن شرایط مدار، الکتروموتور و بارهای متصل شده به آن، کلید را در حالت استارت راست گرد یا چپ گرد قرار دهید. در این روش الکتروموتور باید شروع به کار بکند. در صورتی که کلید جزئی از یک تابلو برق و یا مدار جدید می باشد، تست در شرایط برق دار فقط باید در صورتی انجام شود که کل کار تمام شده و هیچ کس روی آن مشغول به کار نباشد.
• کلید را رها کنید تا به حالت کار دائم برگرد. در این حالت سیم پیچ استارت از مدار خارج شده و موتور به صورت عادی کار خواهد کرد. جریان موتور را اندازه گیری کرده و با مقادیر درج شده روی پلاک مقایسه کنید. به جهت گردش الکتروموتور نیز دقت کنید. قبل از راه اندازی کامل کلید را در حالت یک قرار ندهید. در این حالت فقط سیم پیچ اصلی داخل مدار بوده و الکتروموتور توان راه اندازی ندارد.
• کلید را در حالت قطع قرار داده و الکتروموتور را خاموش کنید.
• حالت راه اندازی و کار دائم را برای جهت مخالف اتجام دهید. در این حالت با توجه به جهت گردش، جریان موتور را اندازه گیری کرده و با مقادیر روی پلاک مقایسه کنید.
• کلید را در حالت قطع قرار داده و الکتروموتور را خاموش کنید.

کار با تجهیز

بهره برداری از این کلیدها ساده و معمولا بدون نیاز به سرویس و نگه داری می باشد. برای راه اندازی کافی ست دسته را چرخانده و در مقابل وضعیت استارت راست گرد و یا چپ گرد قرار دهید. بعد از تکمیل شدن راه اندازی دسته را رها کنید تا به حالت کار دائم برگردد. برای خاموش کردن الکتروموتور کافی ست دسته را در وضعیت قطع قرار دهید. برای حالت قطع عبارت صفر یا OFF در نظر گرفته می شود. هیچ گاه کلید را قبل از راه اندازی کامل الکتروموتور، روی حالت کار دائم قرار ندهید. اطلاعات بیشتر در مورد مکانیزم کلیدها در مقاله های دسته بندی کلیدها و بهره برداری از کلید ها شرح داده شده است.