کلید چپ گرد و راست گرد سه فاز

در برخی از تاسیسات مانند بالابرها، جرثقیل ها، سیستم های تخلیه بار و … نیاز است که جهت گردش الکتروموتورها عوض شود. ساده ترین راه تغییر جهت گردش در موتورهای سه فاز جابجا کردن جای دو فاز ورودی آن است. برای این کار می توان از کلید گردان چپ گرد و راست گرد یا کلید Motor Reversing Switch استفاده کرد. این کلید دارای دو حالت وصل و یک حالت قطع بین آن ها بوده و در مدل های معمولی و برگشت فنری ساخته می شود. در مدل معمولی کلید می تواند در حالت های چپ گرد و یا راست گرد به صورت دائم و بدون نیاز به اپراتور کار کند. این روند در حالت برگشت فنی امکان پذیر نبوده و با برداشتن دست از روی دسته ی کلید بالافاصله فنرهای تعبیه شده در مکانیزم داخلی کلید را در حالت قطع قرار می دهند.

تغییر جهت گردش موتورها

در تصویر زیر جهت میدان دوار با توجه به موقعیت فازها را مشاهده می کنید. در حالت یک فازها به ترتیب به موتور متصل شده و توالی راست گرد را ایجاد می کنند. در حالت 2 مشاهده می کنید که با جابجایی فاز اول و سوم جهت گردش به صورت چپ گرد تغییر می کند. شماره 3 از تصویر زیر نیز مربوط به دستگاه توالی سنج بوده که با استفاده از آن می توان قبل از اتصال موتور جهت گردش را کنترل کرد.

در نظر داشته باشید که برای تغییر جهت گردش موتورها به صورت سریع و ایمن می توان از مدارهای کنتاکتوری و یا درایو استفاده کرد. در این مدارهای معمولی جابجایی فاز توسط کنتاکتورها انجام شده و می توان انواع حفاظت ها و اینترلاک ها را در آن استفاده کرد. علاوه بر این می توان با استفاده از تایمرها و میکروسوئیچ ها و غیره مدار چپ گرد و راست گرد را به صورت خودکار طراحی کرد. در این روش معایبی مانند اضافه جریان و ایجاد جرقه در کنتاکت ها وجود دارد که در طولانی مدت باعث ایجاد هزینه تعمیرات و نگهداری خواهد شد. در صورت نیاز به تغییر سریع و متوالی جهت گردش موتور سه فاز می توان از درایو استفاده کرد. درایوها ضمن توانایی تغییر جهت گردش می توانند جریان های راه اندازی را حذف کرده و تنش های مکانیکی و الکتریکی را کاهش دهند. به منظور آشنایی با مدارهای فرمان و درایو ها می توانید وارد بخش مقالات فنی شده و گزینه های مرتبط را انتخاب کنید.

نقشه کلید زبانه ای چپ گرد و راست گرد

در تصویر زیر دیاگرام فنی یک کلید چپ گرد و راست گرد سه فاز را مشاهده می کنید. در قسمت صفحه ی راهنما مشخص شده که کلید دارای یک حالت قطع و دو حالت وصل با زاویه ی 60 درجه است. زیر این قسمت یک کد وجود دارد که شرکت سازنده توسط آن نوع محصول خود را مشخص می کند. کلید چپ گرد و راست گرد زبانه ای در مجموع 6 ترمینال دارد. همانطور که مشاهده می کنید ترمینال های 2 و 4 و 10 برای سه فاز ورودی و ترمینال های 1 و 5 و 9 برای خروجی در نظر گرفته شده اند. در جدول پائین دیاگرام مشخص شده که در وضعیت صفر هیچ یک از ترمینال های خروجی به سه فاز متصل نیستند. در حالت یک، سه فاز ورودی به خروجی متصل شده و در حالت دو جای دوفاز عوض می شود.

قابل ذکر است که الکتروموتور سه فاز باید با توجه به اطلاعات ثبت شده روی پلاک به صورت ستاره ی دائم و یا مثلث دائم به کلید چپ گرد و راست گرد سه فاز متصل شود. در صورت نیاز به تغییر جهت گردش موتورهای سنگین می توان از ترکیب کلیدهای چپ گرد و راست گرد با ستاره مثلث استفاده کرد. روش معقول در این حالت استفاده از کلید ستاره مثلث چپ گرد و راست گرد است. نحوه نصب و سیم بندی این کلید در مقاله کلید ستاره مثلث شرح داده شده است.

سیم بندی کلید چپ گرد راست گرد سه فاز

پس از نصب کامل کلید چپ گرد راست گرد باید آن را سیم بندی کنیم. معمولا روی پلاک کلید یک جدول وجود دارد که مقدار توان الکتروموتوری های که می توانیم به آن متصل کنیم را بر اساس ولتاژ مشخص کرده است. پس از کنترل توان الکتروموتور و مطابقت دادن آن با کلید، سیم بندی را شروع می کنیم. در کنار هر ترمینال یک حرف و یا مشخصه وجود دارد که باید به آن ها توجه کنیم. برای بهره برداری باید سه فاز ورودی و سه فاز خروجی به سمت الکتروموتور را به ترمینال های مشخص شده متصل می کنیم. بهتر است از شماره سیم و یا سیم های رنگی برای این موارد استفاده کنیم.

تست و تنظیمات

کلید گردان چپگرد و راستگرد المان تنظیمی نداشته ولی قبل از بهره برداری نیاز به تست دارد. تست های کلید چپ گرد و راست گرد گردان سه فاز را می توان به دو گروه تست در بی برقی و تست در برق داری تقسیم کرد. برای انجام تست های نهایی این مراحل را انجام دهید:

• از نصب صحیح و عمکلرد مکانیکی، اینترلاک ها و … کلید اطمینان حاصل کنید. کلید را چند بار قطع و وصل کنید.
• با توجه به رنگ سیم ها، شماره سیم ها و کمک گرفتن از اهم متر، صحت مدار خود را کنترل کنید.
• در قدرت های بالا و با استفاده از میگر، قدرت عایقی سیم ها و مقاومت پلاتین ها را کنترل کنید.
• پس از کنترل نهایی، کلید را در وضعیت قطع قرار داده و مدار را برق دار کنید. برای قطع و وصل این کلید کافی است دسته ی آن را چرخانده و در مقابل وضعیت های موجود قرار دهید. برای وضعیت خاموش ممکن است عبارت های صفر یا OFF روی کلید نوشته شده باشد. در این مرحله نیز می توانید صحت اتصال سیم ها به ترمینال های ورودی را با یک اهم متر و یا فازمتر چک کنید.
• با بازدید کردن شرایط مدار و بارهای متصل شده به خروجی کلید و الکتروموتور می توانید آن را در حالت یک یا راست گرد قرار داده و نتیجه را کنترل کنید. در صورتی که کلید جزئی از یک تابلو برق و یا مدار جدید می باشد، تست در شرایط برق دار فقط باید در صورتی انجام شود که کل کار تمام شده و هیچ کس روی آن مشغول به کار نباشد.
• برای مشخص کردن توالی فازها می توان از توالی سنج، کنترل فاز و یا یک الکتروموتور سه فاز استفاده کرد. توالی را در حالت یک تست کرده و در صورت نیاز آن را تغییر دهید.
• کلید را در حالت چپ گرد یا دو قرار داده و تغییر جهت توالی را تست کنید. جهت توالی در این حالت باید مخالف حالت یک باشد.
• در پایان کلید را در حالت قطع قرار دهید.

کار با تجهیز

بهره برداری از این کلیدها ساده و معمولا بدون نیاز به سرویس و نگه داری می باشد. در قسمت راهنمای کلید برای حالت قطع عبارت صفر یا OFF ، برای حالت راست گرد عبارت یک یا R و برای حالت چپ گرد عبارت دو یا L درج می شود. برای قطع و وصل کافی است دسته را چرخانده و در مقابل وضعیت مورد نظر قرار دهید. برخی از کلیدها ممکن است دارای سیستم های حفاظتی و اینترلاک باشند. جهت آشنایی با روش های بهره برداری از کلید ها لطفا مقاله ی مربوطه را مطالعه کنید.

اگر کلید از نوع برگشت فنری باشد، پس از رها کردن دسته ی آن، پلاتین ها تغییر وضعیت داده و به حالت صفر بر می گردند. هرگز سعی نکنید این کلید را با اشیای خارجی در وضعیت های دیگر قفل کنید. اطلاعات بیشتر در مورد مکانیزم کلیدها در مقاله ی دسته بندی کلیدها شرح داده شده است.