کلید یک طرفه یا صفر و یک

کلید یک طرفه یا صفر و یک

کلید یک طرفه یا کلید صفر و یک یکی از پرکاربرد ترین کلیدهای زبانه ای در تابلو برق است. کلید یک طرفه یا صفر و یک ON-OFF Switch دارای یک حالت وصل و یک حالت قطع بوده و برای قطع و وصل برق اصلی، بارهای روشنایی، الکتروموتورها و … در تابلو برق های تک فاز و سه فاز استفاده می شود. کلید On-Off در دو مدل فرمان دائم و برگشت فنری وجود دارد. در فرمان دائم، کلید می تواند در وضعیت های صفر یا یک باقی اما در نوع برگشت فنری، پس از رها کردن دسته در وضعیت یک یا روشن کلید توسط فنرهای تعبیه شده به موقعیت صفر بر خواهد گشت.

نقشه کلید صفر و یک

در تصویر زیر نقشه فنی یک کلید یک طرفه ی سه فاز صنعتی را مشاهده می کنید. در قسمت صفحه ی راهنما مشخص شده که کلید دارای یک حالت قطع و یک حالت وصل با زاویه ی 90 درجه است. زیر این قسمت یک کد وجود دارد که شرکت سازنده از آن برای مشخص کردن نوع محصول خود استفاده می کند. کلید صفر و یک سه فاز دارای سه ترمینال ورودی با شماره های 1 و 3 و 5 و سه ترمینال خروجی با شماره های 2 و 4 و 6 می باشد. با درج علامت ضربدر در جدول پایین پلاتین ها مشخص می شود که کنتاکت ها در چه وضعیت هایی از کلید قطع و وصل هستند. همانطور که مشاهده می کنید در ستون PE از جدول هیچ علامتی درج نشده است. برخی از کلیدها دارای ترمینال هایی برای سیم نول و اتصال زمین هستند ولی آن ها را قطع و وصل نمی کنند.

کلید صفر و یک

کلید صفر و یک یا یک طرفه را می توان روی درب تابلو برق، داخل تابلو برق و یا داخل جعبه های استاندارد نصب کرد. دسته ی کلید راه اندازی موتور یا قطع و وصل کننده ی بار اغلب مشکی رنگ بوده و در برخی موارد قابلت قفل گذاری دارد. استفاده از دسته های قفل شو به منظور جلوگیری از وصل بدون هماهنگی کلید ها است. درصورتی که کلید قطع و وصل کننده ی بار یا کلید یکطرفه امکان قبل گذاری را نداشته باشد باید از یک کلید دیگر در نزدیکی بار استفاده کنیم. در نظر داشته باشید که برخی از کلیدهای صفر و یک دارای دسته ی زرد و قرمز هستند. این گروه از کلیدها با عنوان کلید ایمنی شناخته شده و قابلیت استفاده از قفل را دارند. اطلاعات بشتر در خصوص انواع کلید را می توانید در مقاله انواع کلیدهای قطع و وصل مطالعه کنید.

کم سوئیچ

انتخاب کلید صفر و یک مناسب

به منظور انتخاب یک کلید مناسب باید مواردی مانند نوع بار، تعداد پلاتین ها، آمپراژ، نوع دسته و روش نصب را مشخص کنیم. در مرحله ی اول باید نوع بار از نظر خاصیت  اهمی، سلفی یا خازنی بررسی شود. مشخصه ی بار در انتخاب نوع کلید بسیار مهم است. همانطور که در مقاله راه اندازی موتور با کلید زبانه ای شرح داده شد توانایی قطع و وصل بارهای مختلف با کدهایی روی پلاک کلید ثبت می شود.

علائم روی پلاک

در مرحله ی بعد باید تعداد پلاتین ها و جریان آن ها را انتخاب کنیم. به عنوان مثال به منظور قطع و وصل یک بار تکفاز کلید می تواند یک یا دو پلاتین داشته باشد. در مدارهای سه فاز تعداد پلاتین ها بیشتر شده و باید سه یا چهار عدد باشد. همانطور که می دانید این پلاتین ها باید توانایی قطع و وصل جریان بار را داشته باشند. جهت اطمینان از قطع و وصل ایمن می توان جریان کلید را بزرگتر از جریان بار در نظر گرفت.

نوع دسته و روش نصب کلید از نظر بهره برداری اهمیت زیادی دارد. به عنوان مثال برای قطع و وصل بارهای غیر مهم می توان از کلید با دسته ی معمولی و قابلیت نصب روی درب تابلو استفاده کرد. در صورتی که اهمیت بار متصل شده به کلید بیشتر شود می توان کلید را داخل تابلو قرار داده و یا از دسته های قفل شود استفاده کرد. برای آشنایی با انواع دسته ها و اینترلاک ها می توانید مقاله ی انواع اینترلاک و دسته ی قطع و وصل در کلیدها را مطالعه کنید.

کلید صفر و یک

مطالبی که در حال مطالعه ی آن هستید به صورت تصویری در دوره ی جامع آموزش مدار فرمان شرح داده شده است. در این دوره با تجهیزات پایه مانند انواع کلیدها، کنتاکتورها، تایمرها، ساعت ها و غیره آشنا شده و نحوه ی سیم بندی آن ها را فراخواهیم گرفت. یک فصل از دوره ی آموزش مدار فرمان مربوط به شناخت سمبل های الکتریکی، مدارک مهندسی، نقشه ها و ترسیم مدارها در محیط اتوکد الکتریکال است. پس از فراگرفتن نحوه ی ترسیم مدارها و سیم بندی قطعات پایه وارد بخش های پیچیده تر مانند طراحی سیستم های چنج آور می شویم. در این فصل یک پروژه ی چنج آور با 3 ورودی توسط کلیدهای چنج آور موتور دار سوکومک و برد دیتا کام 207 طراحی و ساخته می شود. تابلوی فوق به یک دیزل موتور سازان تبریز متصل شده و تنظیم پارامترها صورت می گیرد.

نصب کلید صفر و یک

قبل از نصب کلید صفر و یک باید محل استفاده از آن را مشخص کنیم. در واقع محل نصب تا حد زیادی به نحوه بستن کلید صفر و یک بستگی دارد. این کلیدها می توانند روی درب تابلو، داخل تابلو و یا به صورت تکی نصب شوند. به منظور نصب کلید روی درب تابلو باید عمق تابلو و وجود قطعات دیگر در آن را بررسی کنیم. به عبارت ساده تر نحوه اتصال کلید صفر و یک روی درب تابلو برق باید ایمن و با بهترین دسترسی باشد.  علاوه بر این عمق تابلو باید به اندازه ای باشد که با بسته شدن درب قسمت داخلی کلید مزاحمتی برای تجهیزات دیگر ایجاد نکند. به منظور کسب اطلاعات بیشتر می توانید مقاله ی روش نصب کلیدها در تابلو برق را مطالعه کنید.

پس از نصب کامل کلید باید آن را سیم بندی کنیم. با توجه به تک فاز و یا سه فاز بودن کلید، تعداد ترمینال ورودی و خروجی متفاوت خواهد بود. نکته ی مهم قبل از شروع سیم بندی، مطابقت دادن نوع و جریان بار با مشخصات درج شده روی پلاک کلید است. جهت عبور جریان در این کلیدها مهم نبوده و می توان به صورت اختیاری یک گروه از ترمینال ها را ورودی و گروه دیگر را خروجی در نظر گرفت. در کنار هر ترمینال یک حرف و یا مشخصه وجود دارد که باید به آن ها توجه کنیم.

تست و تنظیمات کلید یکطرفه

کلید صفر و یک المان تنظیمی نداشته ولی قبل از بهره برداری نیاز به تست دارد. تست های این کلید را می توان به دو گروه تست در بی برقی و تست در برق داری تقسیم کرد. برای انجام تست های نهایی این مراحل را انجام دهید:

  • از نصب صحیح و عمکلرد مکانیکی، اینترلاک ها و … کلید اطمینان حاصل کنید. کلید را چند بار قطع و وصل کنید.
  • با توجه به رنگ سیم ها، شماره سیم ها و کمک گرفتن از اهم متر، صحت مدار خود را کنترل کنید.
  • در قدرت های بالا و با استفاده از میگر، قدرت عایقی سیم ها و مقاومت پلاتین ها را کنترل کنید.
  • پس از کنترل نهایی، کلید را در وضعیت قطع قرار داده و مدار را برق دار کنید. برای قطع و وصل این کلید کافی است دسته ی آن را چرخانده و در مقابل وضعیت های موجود قرار دهید. برای وضعیت خاموش ممکن است عبارت های صفر یا OFF روی کلید نوشته شده باشد. در این مرحله نیز می توانید صحت اتصال سیم ها به ترمینال های ورودی را با یک اهم متر و یا فازمتر چک کنید.
  • با بازدید کردن شرایط مدار و بارهای متصل شده به خروجی کلید می توانید آن را وصل کرده و نتیجه را کنترل کنید. برای وضعیت روشن ممکن است عبارت های یک و یا ON روی کلید نوشته شده باشد. در صورتی که کلید جزئی از یک تابلو برق و یا مدار جدید می باشد، تست در شرایط برق دار فقط باید در صورتی انجام شود که کل کار تمام شده و هیچ کس روی آن مشغول به کار نباشد.

جهت مطالعه ده ها مقاله ی تخصصی دیگر، بخش مقالات آموزش مدار فرمان را مشاهده کنید.

کار با کلید صفر و یک

بهره برداری از این کلیدها ساده و معمولا بدون نیاز به سرویس و نگه داری است. در قسمت راهنمای کلید برای حالت قطع عبارت صفر یا OFF و برای حالت وصل عبارت یک یا ON درج می شود. برای قطع و وصل کافی است دسته را چرخانده و در مقابل وضعیت مورد نظر قرار دهید. برخی از کلیدها ممکن است دارای سیستم های حفاظتی و اینترلاک باشند. جهت آشنایی با روش های بهره برداری از کلید ها لطفا مقاله ی مربوطه را مطالعه کنید.

اگر کلید از نوع برگشت فنری باشد، پس از رها کردن دسته ی آن، پلاتین ها تغییر وضعیت داده و به حالت اول بر می گردند. برگشت فنری می تواند برای برگشت خودکار به صفر و یا برگشت خودکار به یک باشد. در تصویر زیر دیاگرام کلید قطع و وصل برگشت فنری به حالت قطع را مشاهده می کنید. هرگز سعی نکنید این کلید را با اشیای خارجی در وضعیت های دیگر قفل کنید. اطلاعات بیشتر در مورد مکانیزم کلیدها در مقاله ی دسته بندی کلیدها شرح داده شده است.

کلید یک طرفه

این مقاله تا چه حد برای شما مفید بود؟

میانگین امتیاز 3.3 / 5. تعداد رای: 4

0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *