شستی استپ استارت

در تابلو برق ها از شستی استپ استارت جهت روشن و خاموش کردن کنتاکتور و انواع بار مانند موتورهای سه فاز استفاده می شود. این شستی ها از نظر رنگ، سیگنال و فرم بیرونی یا عملگر در مدل های متنوعی ساخته می شوند. در مقاله ی قبلی با عبارت عملگر یا Actuator آشنا شدیم. در واقع به مکانیزم و قسمتی از شستی که در دسترس کاربران است عملگر گفته می شود. در تصویر زیر عملگر شستی تک مقاوم در برابر نفوذ اجسام خارجی به همراه رنگ های موجود برای کاربری عادی را مشاهده می کنید. در این مقاله با نحوه عملکرد شستی استپ استارت آشنا شده و روش سیم بندی آن را فرا خواهیم گرفت. در نهایت مدار یک شستی استپ استارت را بررسی می کنیم.

انتخاب شستی

با توجه به تنوع زیاد شستی ها در این مقاله و مقالات بعدی انواع شستی ها را از نظر مشخصه های ظاهری، نوع عملگر، وجود یا عدم وجود چراغ سیگنال و غیره بیشتر بررسی می کنیم. این اطلاعات به ما کمک می کنند تا بهترین شستی را با توجه به المان های مداری، کاربری، محیط و غیره انتخاب کنیم. در مدل های قدیمی هنگام تهیه ی یک شستی باید دقیقا خواسته های خود را مشخص می کردیم. در این شستی ها عملگر، نوع و تعداد پلاتین ها ثابت بوده و امکان ویرایش آن ها وجود نداشت. برای رفع این مشکل، شستی های نسل بعد به صورت ماژولار یا قطعه قطعه ساخته شدند. در این مدل انواع پلاتین، عملگرها، لوازم جانبی و … به صورت قطعات جداگانه بوده و می توان آن ها را به سادگی انتخاب و در کنار هم قرار داد. در تصویر زیر از سمت چپ پلاتین ها، قاب و انواع عملگرهای تکی و چندگانه را مشاهده می کنید.

برای انتخاب شستی مناسب باید از خود سوال کنیم که دقیقا کاربری شستی چیست یا شستی برای چه کاری در نظر گرفته شده است؟ همانطور که قبلا شرح داده شد شستی ها از نظر نوع عملگر به دو گروه عادی و قارچی یا Mushroom تقسیم می شوند. شستی های استپ استارت یا شستی با عملگرهای عادی در شکل های دایره، مربع و مستطیل به صورت هم سطح، برجسته و اغلب با لبه ی محافظ در رنگ های مختلف ساخته می شوند. با توجه به محصور بودن این شستی ها باید از آن ها برای انجام کارهای عادی مانند راه اندازی، ایجاد تغییر در مدار، توقف، ریست و غیره استفاده کنیم.

نکته بسیار مهم هنگام انتخاب شستی استپ استارت این است که این Push Button ها برای تمام حالت های آهسته، غیر ایمنی و غیر اضطراری استفاده می شود. توجه داشته باشید که عملگر شستی های عادی معمولا کوچک بوده و داخل یک رینگ فلزی یا پلاستیکی قرار می گیرند تا به صورت تصادفی تحریک نشوند. در حالت های سریع،  ایمنی و اضطراری باید از عملگر های قارچی که ساختار متفاوتی دارند استفاده کنیم. شستی های قارچی از نظر تعداد پلاتین، قفل، نحوه آزاد شدن و غیره در مدل های مختلفی تولید می شوند. اطلاعات مربوط به این شستی ها را می توانید در مقاله Emergency Switching Off Push button مطالعه کنید. شکل ظاهری شستی های عادی با توجه به محیط و دیگر اجزای تابلو برق انتخاب می شود. طبق تصویر زیر عملگرهای شستی استپ استارت می توانند هم سطح  یا Flush ؛ برجسته یا Extended و با گارد محافظ Extended with full guard باشند.

مفهوم رنگ شستی ها

در تابلو برق ها از شستی استپ استارت در رنگ های مختلف استفاده می شود. رنگ شستی ها با توجه به نوع فرمان آن ها انتخاب شده و باید برای اپراتور قابل تشخیص باشد. به عبارت دیگر مرحله بعدی پس از مشخص کردن نوع عملگر بررسی رنگ است. طبق جدول زیر رنگ بندی در شستی ها می تواند مفهوم های متفاوتی داشته باشد. در نظر داشته باشید هنگام ترسیم نقشه های مدار فرمان علاوه بر نوع و شماره ی شستی حتما باید رنگ آن نیز در مشخص کنید. این کار پروسه تهیه ی قطعات و بررسی نقشه توسط ناظران را ساده تر خواهد کرد.

شستی استپ استارت چراغ دار

توصیه می شود علاوه بر انتخاب رنگ صحیح شستی از مدل های چراغ دار استفاده کنید. طبق تصویر زیر و گزینه a در شستی های استارت استپ چراغ دار، یک سیگنال نورانی به صورت داخلی در عملگر قرار می گیرد. از این چراغ سیگنال می توان در مدار فرمان استفاده کرده و ضمن افزایش ایمنی یک ارتباط بهتر با اپراتور ایجاد کرد. استفاده از شستی چراغ دار باعث کاهش حجم سیم بندی و سوراخ کاری مربوط به نصب چراغ سیگنال جداگانه می شود.

قابل ذکر است که طبق گزینه ی b از تصویر زیر؛ دیاگرام شستی های چراغ دار با انواع معمولی متفاوت بوده و حاوی اطلاعات بیشتری است. در نظر داشته باشید که هنگام طراحی مدار فرمان حتما باید مشخصه های الکتریکی و غیر الکتریکی چراغ سیگنال را مشخص کنید. این اطلاعات باید حاوی رنگ، ولتاژ، محل اتصال و نحوه ی عملکرد چراغ سیگنال داخل شستی باشد. قابل ذکر است که چراغ سیگنال شستی استپ استارت در انواع رشته ای و LED با ولتاژ های مختلف تولید می شود.

عملگرهای چراغ دار در مدل ها و رنگ های متنوعی ساخته می شوند. در جدول زیر مفهوم رنگ چراغ موجود در شستی ها شرح داده شده است. قابل ذکر است که عملگرهای اضطراری یا قارچی را نیز می توانید در مدل های ساده، چراغ دار و چراغ دار دو رنگ تهیه کنید. از چراغ سیگنال موجود در شستی ها می توانید برای پیام های آماده به کار، خطای بی متال، خطای کنترل فاز، افزایش دمای موتور و غیره استفاده کنید. نکته مهم انتخاب نوع خطا و نمایش آن در شستی مناسب است. به عنوان مثال قرار دادن سیگنال خطای کنترل بار یا بی متال در شستی استارت باعث نامفهوم بودن پیام و گمراه شدن اپراتور می شود.

در عملگرهای چراغ دار ممکن است واحد ترانسفورماتور، فیوز و واحد تست لامپ نیز استفاده شده باشد. به عنوان مثال در صورت استفاده از ترانسفورماتور داخلی دیاگرام الکتریکی، طبق تصویر زیر خواهد بود. در این دیاگرام مشخص شده که چراغ داخلی از نوع LED شش ولت بوده که با استفاده از ترانسفورماتور کاهنده ی داخلی می تواند به مدار 220 ولت متصل شود.

نصب شستی استپ استارت

پس از انتخاب نوع و رنگ شستی باید آن را نصب کنیم. شستی های استپ استارت معمولا با یک سوراخ 22 میلی متری روی درب تابلو نصب می شوند. به منظور ایجاد سوراخ مناسب می توانید از انواع پانچ یا گرد برد استفاده کنید. روش نصب تجهیزات در مقاله روش های نصب کلید از گروه کلیدهای فشار ضعیف شرح داده شده است. روش نصب شستی ها با توجه به مدل می تواند متفاوت باشد. برخی از آن ها همانند نمونه ی آورده شده در تصویر زیر بدون استفاده از ابزار و با دست روی درب تابلو محکم می شوند. گام های نصب شستی در پائین تصویر به صورت a تا d نمایش داده شده است. همانطور که مشاهده می کنید بهتر است از لیبل برای مشخص کردن وظیفه ی شستی نیز استفاده کنید. این کار در تابلوهای شلوغ از اشتباه اپراتور جلوگیری می کند.

علاوه بر لیبل می توان از حروف و علائم دیداری روی شستی ها استفاده کرد. برای درک بهتر این موضوع لطفا به تصویر زیر توجه کنید. علائم آورده شده در ردیف اول از سمت چپ به معنی استپ، استارت، صفر، یک، دو، سه، جهت راست، راستگرد و چپ گرد هستند. طراحی این علائم استاندارد خاصی نداشته و کافی است فرم آن برای اپراتور تابلو برق یا تاسیسات مفهوم باشد. می توانید این علائم را روی عملگر شستی یا در کنار آن نصب کنید. قابل ذکر است که برخی از شستی ها با این علائم در بازار فروخته می شوند.

سیم بندی شستی استپ استارت

سیم بندی شستی ها با توجه به تعداد وضعیت و پلاتین های آن ها انجام می شود. با توجه به مطالب قبلی می توان گفت که در هر شستی ممکن است چند پلاتین N.O و N.C و یک چراغ سیگنال وجود داشته باشد. پلاتین های فرمان در شستی ها اغلب به صورت جداگانه بوده و هر یک دو ترمینال پیچی یا فشاری دارند. بعلت وجود یک پلاتین معمولی در هر واحد می توان گفت که ورودی و خروجی مهم نبوده و سیم بندی را بدون در نظر گرفتن جهت انجام می دهیم. به عنوان مثال یک شستی استپ تنها دو پلاتین داشته و جهت آن یا ورودی و خروجی آن در مدار مهم نیست.

قبل از نصب شستی استپ استارت باید تمام المان های حفاظتی را قرار دهیم. از این المان ها می توان به فیوز یا میناتوری مدار فرمان، پلاتین بسته بی متال، پلاتین فرمان کنترل فاز، شستی قارچی و غیره اشاره کرد. توجه داشته باشید که تمام المان های حفاظتی باید به صورت سری و در اولین بخش مدار فرمان قرار بگیرند. به عنوان مثال شماره 2 در نقشه زیر نماد بریکر میناتوری و شماره 3 پلاتین نرمال بسته یک بی متال است.

پس از سیستم های حفاظتی باید شستی استپ را نصب کنیم. سیم بندی شستی های استپ در بالاترین بخش مدار باعث می شود تا با فشردن آن ها تمام مدار قطع شود. در صورت نیاز به استفاده از چند شستی استپ باید آن ها را سری کنیم. در این روش با فشردن هر یک از شستی ها کل مدار خاموش خواهد شد. در تصویر زیر شستی استپ را با شماره 4 مشاهده می کنید.

معمولا پس از شستی استپ از شستی استارت استفاده می شود. در این حالت برق ابتدا وارد بخش های حفاظتی شده و پس از عبور از شستی استپ وارد شستی استارت خواهد شد. این روند را می توانید در بخش های 1 تا 5 تصویر زیر مشاهده کنید. در این مدار از یک پایدار کننده با شماره 6 استفاده شده است. این پلاتین نقش روشن نگه داشتن کنتاکتور پس از فشردن شستی استارت را دارد. همانطور که مشاهده می کنید ورودی این پلاتین از محل اتصال شستی های استپ و استارت دریافت شده است.

با فشردن شستی استارت بوبین کنتاکتور وصل شده و تمام پلاتین های آن تغییر وضعیت می دهند. با بسته شدن پلاتین فرمان شماره 6 بوبین کنتاکتور به صورت مستقیم تغذیه شده و با برداشتن دست از روی شستی بی برق نخواهد شد. به این روش پایدار کردن کنتاکتور گفته می شود. محل تغذیه ی پلاتین نرمال باز پس از استپ بوده و می توان با فشردن شستی استپ استارت کل مدار را بی برق کرد. مراحل طراحی مدارهای فرمان در ادامه بیشتر بررسی خواهد شد.