کلید راه اندازی الکتروموتور تک فاز

الکتروموتور سه فاز خود راه انداز بوده و به سیم پیچ جداگانه ای جهت استارت نیاز ندارد. این امر به علت وجود سه دسته سیم پیچ با اختلاف مکانی 120 درجه است که به ولتاژ سه فاز با اختلاف زمانی 120 درجه متصل می شود. تمام این سیم پیچ ها در طول کار الکتروموتور در مدار بوده و به هیچ سیستم خاصی برای خارج کردن بخشی از آن ها نیاز نیست.

این قانون در الکتروموتورهای تک فاز صدق نمی کند. الکتروموتورهای تک فاز به یک دسته سیم پیچ جداگانه تحت عنوان سیم پیچ استارت یا سیم پیچ کمکی نیاز دارند. این سیم پیچ بعد از راه اندازی موتور تک فاز با روش های مختلفی از مدار خارج می شود. به عبارت دیگر، در طول کار عادی الکتروموتور، تنها سیم پیچ اصلی در مدار باقی خواهد ماند. بین سیم پیچ استارت و اصلی ممکن است یک یا دو خازن نیز قرار بگیرد که به نوع الکتروموتور بستگی دارد. خارج شدن سیم پیچ استارت از مدار می تواند به دو صورت خودکار و دستی انجام شود.

برای خروج خودکار سیم پیچ راه انداز، یک کلید گریز از مرکز داخل الکتروموتور قرار داده می شود. این کلید، پس از رسیدن دور به میزان 75 درصد دور نامی، عمل کرده و تعدادی کنتاکت را باز می کند. قابل ذکر است که تمام اتصالات کلید گریز از مرکز، سیم پیچ اصلی و سیم پیچ راه انداز داخل الکتروموتور انجام شده و در نهایت 2 رشته سیم برای وصل به منبع تغذیه در اختیار بهره بردار قرار می گیرد. برای راه اندازی این الکتروموتور می توان از یک کلید صفر و یک و یا یک طرفه ی تک فاز استفاده کرد. در تصویر زیر دیاگرام سیم بندی موتور تک فاز را مشاهده می کنید.

نقشه کلید راه انداز موتور تکفاز

در مدل دستی می توان از تجهیزات متنوعی مانند کلید گردان برای خارج کردن سیم پیچ استارت استفاده کرد. این کلید تحت عنوان کلید راه انداز الکتروموتور تکفاز در ادامه بررسی شده است. در تصویر زیر دیاگرام کلید راه انداز الکتروموتور تک فاز Motor starting switch را مشاهده می کنید. در قسمت صفحه ی راهنما مشخص شده که کلید دارای یک حالت قطع، یک حالت وصل دائم و یک حالت استارت با سیستم برگشت فنری است. این وضعیت ها به صورت صفر، یک و Start روی بخش راهنما مشخص می شود.

کلید در مجموع دارای 5 ترمینال به شرح زیر است:

• ترمینال های 1 و 3 برای ورودی فاز و نول
• ترمینال 2 برای یک سمت سیم پیچ دائم
• ترمینال 5 برای یک سمت سیم پیچ استارت
• ترمینال 4 به صورت مشترک برای سمت دیگر سیم پیچ دائم و استارت

در جدول پائین دیاگرام مشخص شده که در وضعیت های مختلف کدام پلاتین ها باز یا بسته هستند. در پلاتین های این کلید از خاصیت هم پوشانی استفاده شده است. اطلاعات بیشتر در خصوص کنتاکت با خصوصیت همپوشانی را می توانید در مقاله انواع پلاتین از نظر زمان عملکرد مطالعه کنید. برای راه اندازی موتور باید کلید را در وضعیت Start قرار دهیم. هماهنطور که شرح داده شد این بخش دارای مکانیزم برگشت فنری بوده و در صورت رها کردن کلید به حالت یک بر خواهد گشت. به منظور راه اندازی موتور باید کلید را با زمان مناسب در وضعیت استارت نگه داریم. طبق دیاگرام فنی کلید در لحظه ی راه اندازی هر دو سیم پیچ استارت و دائم وارد مدار می شوند. وارد شدن هردو سیم پیچ باعث حرکت روتور شده و سرعت موتور با گذشت زمان افزایش پیدا می کند. پس از رسیدن دور به حدود 75 درصد دور نامی باید کلید را رها کنیم. با رها کردن کلید مکانیزم آن روی حالت دائم برگشته و سیم پیچ استارت از مدار خارج می شود. این کار بدون جدا شدن سیم پیچ های اصلی از برق انجام می شود. به عبارت دیگر پلاتین های سیم پیچ اصلی با خاصیت همپوشانی از قطع و وصل شدن موتور در یک زمان کوتاه جلوگیری می کنند.

روش سیم بندی کلید راه انداز موتور تکفاز

پس از نصب کامل کلید باید آن را سیم بندی کنیم. معمولا روی پلاک کلید یک جدول وجود دارد که مقدار توان الکتروموتور های که می توانیم به آن متصل کنیم را بر اساس ولتاژ مشخص کرده است. پس از کنترل توان الکتروموتور و مطابقت دادن آن با کلید، سیم بندی را شروع می کنیم. درنظر داشته باشید که پلاک مشخصات موتور تکفاز نیز باید از نظر ولتاژ بررسی شود.

برای اتصال کلاف ها به کلید می توان از دو روش استفاده کرد. در روش اول هر چهار سیم مربوط به سیم پیچ استارت و دائم توسط کابل به کلید متصل می شوند. برای این کار به یک کابل چهار رشته و یا دو کابل دو رشته نیاز است.

در روش دوم می توان انتهای کلاف استارت و دائم را به یکدیگر متصل کرد. در این حالت به یک کابل سه رشته برای اتصال الکتروموتور به کلید نیاز است. برای اتصال صحیح کابل  به الکتروموتور می توان از رنگ بندی کابل ها و یا اهم متر کمک گرفت. توجه داشته باشید که سیم پیچ استارت و دائم دقیقا به ترمینال های خود متصل شوند.

تست و تنظیمات

کلید راه انداز الکتروموتور تک فاز تنظیمی نداشته ولی قبل از بهره برداری نیاز به تست دارد. تست های این کلید را می توان به دو گروه تست در بی برقی و تست در برق داری تقسیم کرد. برای انجام تست های نهایی این مراحل را انجام دهید:

• از نصب صحیح و عمکلرد مکانیکی کلید اطمینان حاصل کنید. کلید را چند بار در حالت های مختلف قرار دهید.
• با توجه به رنگ سیم ها، شماره سیم ها و کمک گرفتن از اهم متر، صحت مدار و اتصال صحیح کلاف ها را کنترل کنید.
• در قدرت های بالا و با استفاده از میگر، قدرت عایقی سیم ها و مقاومت پلاتین ها را کنترل کنید.
• پس از کنترل نهایی، کلید را در وضعیت قطع قرار داده و مدار را برق دار کنید. برای قطع و وصل این کلید کافی است دسته ی آن را چرخانده و در مقابل وضعیت های موجود قرار دهید. برای وضعیت خاموش ممکن است عبارت های صفر یا OFF روی کلید نوشته شده باشد. در این مرحله نیز می توانید صحت اتصال سیم ها به ترمینال های ورودی را با یک اهم متر و یا فازمتر چک کنید.
• با بازدید کردن شرایط مدار، الکتروموتور و بارهای متصل شده به آن، کلید را در حالت استارت قرار دهید. در این روش الکتروموتور باید شروع به کار بکند. در صورتی که کلید جزئی از یک تابلو برق و یا مدار جدید می باشد، تست در شرایط برق دار فقط باید در صورتی انجام شود که کل کار تمام شده و هیچ کس روی آن مشغول به کار نباشد.
• کلید را راها کنید تا به حالت یک برگرد. در این حالت سیم پیچ استارت از مدار خارج شده و موتور به صورت عادی کار خواهد کرد. جریان موتور را اندازه گیری کرده و با مقادیر درج شده روی پلاک مقایسه کنید.
• قبل از راه اندازی کامل کلید را در حالت یک قرار ندهید. در این حالت فقط سیم پیچ اصلی داخل مدار بوده و الکتروموتور توان راه اندازی ندارد.
• کلید را در حالت قطع قرار داده و الکتروموتور را خاموش کنید.

کار با تجهیز

بهره برداری از این کلیدها ساده و معمولا بدون نیاز به سرویس و نگه داری می باشد. برای راه اندازی کافی ست دسته را چرخانده و در مقابل وضعیت استارت نظر قرار دهید. بعد از تکمیل شدن راه اندازی دسته را رها کنید تا یه حالت یک یا کار دائم برگردد. برای خاموش کردن الکتروموتور کافی ست دسته را در وضعیت قطع قرار دهید. برای حالت قطع عبارت صفر یا OFF در نظر گرفته می شود. هیچ گاه کلید را قبل از راه اندازی کامل الکتروموتور روی حالت یک یا کار دائم قرار ندهید. اطلاعات بیشتر در مورد مکانیزم کلیدها در مقاله های دسته بندی کلیدها و بهره برداری از کلید ها شرح داده شده است.