راه اندازی موتور با کلید زبانه ای

راه اندازی موتور سه فاز و تکفاز با کلید زبانه ای

استفاده از کلیدهای زبانه ای یکی از ساده ترین و ارزان ترین روش های راه اندازی موتور های سه فاز است. در این مقاله موارد مهم برای انتخاب کلید مناسب و ساختمان انواع کلیدهای زبانه ای در راه اندازی موتور و کنترل آن را بررسی می کنیم. همانطور که می دانید کلیدهای زبانه ای یا کلید گردان در مدل های بسیار متنوعی برای راه اندازی و کنترل دستی انواع الکتروموتورهای جریان مستقیم، جریان متناوب تک فاز و سه فاز ساخته می شوند. از مزایای این کلیدها می توان به عدم نیازمندی به سرویس و نگه داری، تنوع بسیار زیاد، قیمت پائین، بهره برداری و ساختمان ساده اشاره کرد. این کلیدها در حالی که بسیار ساده و پر کاربرد هستند معایبی از جمله عدم توانایی در ساخت مدارهای خودکار، عدم وجود سیستم های حفاظت جریان، عدم پوشش بارهای بسیار بزرگ و … را نیز دارند. قابل ذکر است که برخی از کلیدهای گردان به رله های آندر ولتاژ مجهز هستند. اتصال ستاره مثلث

نکات مهم در راه اندازی موتور با کلید زبانه ای

تقریبا برای تمام شرایطی که یک الکتروموتور در صنعت نیاز دارد، یک نوع کلید گردان ساخته شده است. مواردی همچون راه اندازی دائم، راه اندازی لحظه ای، راه اندازی ستاره مثلث، کنترل جهت گردش، کنترل سرعت و … در الکتروموتورهای کوچک تا متوسط توسط کلیدهای گردان پوشش داده می شوند. برای راه اندازی موتور به صورت دستی ابتدا باید شرایط موجود را بررسی کرده و در ادامه بهترین مدل کلید کنترل الکتروموتور یا Motor control switch را تهیه کنیم. به عبارت دیگر موارد مهمی که در راه اندازی موتور با کلید زبانه ای باید در نظر گرفته شوند عبارتند از:

  • نوع الکتروموتور: جریان مستقیم، متناوب قفس سنجابی یا روتور سیم پیچی شده
  • توان الکتروموتور: المان هایی مانند قدرت بر اساس کیلو وات یا اسب بخار، ولتاژ و فرکانس
  • روش استفاده: راه اندازی های دائم، سریع، تحت بار، در بی باری، ترمزهای پیوسته و …
  • روش راه اندازی: راه اندازی به صورت مستقیم، با مقاومت، ستاره مثلث، چپ گرد و راست گرد و …

برای مشخص شدن نوع بار و مشخصه های الکتریکی باید به پلاک الکتروموتور رجوع کنید. اگر باری که به کلید متصل می شود از چند الکتروموتور تشکیل شده است، باید مشخصه های الکتریکی را به صورت مجموع در نظر بگیرید. قابل ذکر است که به یک کلید نمی توان چند نوع مختلف بار را متصل کرد. بارها باید از یک کلاس و شرایط استفاده ی یکسانی داشته باشند.

روش راه اندازی با کلید زبانه ای به توان موتور، نوع و میزان جریان و میزان ولتاژ آن بستگی دارد. الکتروموتورهای کوچک راه می توان به صورت مستقیم یا تک ضرب راه اندازی کرد. برای الکتروموتورهای متوسط توصیه می شود از از روش های روتین مانند ستاره مثلث استفاده کنید. روش استفاده نیز به نوع دستگاه بستگی داشته و باید تعداد استارت، ترمز و استراحت را به خوبی بررسی کرد. برای موارد فوق جداول، فرمول یا راهنماهایی وجود دارد که می توانیم به آن ها رجوع کنیم.

جهت مطالعه ده ها مقاله ی تخصصی دیگر، بخش مقالات آموزش مدار فرمان را مشاهده کنید.

علائم روی پلاک کلید زبانه ای

مشخصه های  الکتریکی و مهم کلیدهای زبانه ای شامل تعداد پلاتین ها، نوع باری که می توان به آن متصل کرد، ولتاژ، جریان، توان و فرکانس می باشد. برای بیان این مشخصه ها از کد، حروف و جدول روی پلاک تجهیز استفاده می شود.  برای دستیابی به اطلاعات کامل تر می توان به کاتالوگ تجهیز مراجعه کرد. به عنوان مثال در تصویر زیر پلاک یک کلید صفر و یک برای کنترل و راه اندازی الکتروموتور آورده شده است. اطلاعات درج شده در قسمت اول به معنی این است که کلید در شبکه 550 ولت می تواند یک بار کاملا اهمی تا جریان 32 آمپر را روشن و خاموش کند. همانطور که می دانید AC1 در استاندارد IEC 60947-4 معرف بارهای کاملا اهمی است. اطلاعات بیشتر در خصوص انواع بار و پلاتین ها را می توانید در مقاله ی دسته بندی بارها در استاندارد IEC مطالعه کنید.

علائم روی پلاک

مطالبی که در حال مطالعه ی آن هستید به صورت تصویری در دوره ی جامع آموزش مدار فرمان شرح داده شده است. در این دوره با تجهیزات پایه مانند انواع کلیدها، کنتاکتورها، تایمرها، ساعت ها و غیره آشنا شده و نحوه ی سیم بندی آن ها را فراخواهیم گرفت. یک فصل از دوره ی آموزش مدار فرمان مربوط به شناخت سمبل های الکتریکی، مدارک مهندسی، نقشه ها و ترسیم مدارها در محیط اتوکد الکتریکال است. پس از فراگرفتن نحوه ی ترسیم مدارها و سیم بندی قطعات پایه وارد بخش های پیچیده تر مانند طراحی سیستم های چنج آور می شویم. در این فصل یک پروژه ی چنج آور با 3 ورودی توسط کلیدهای چنج آور موتور دار سوکومک و برد دیتا کام 207 طراحی و ساخته می شود. تابلوی فوق به یک دیزل موتور سازان تبریز متصل شده و تنظیم پارامترها صورت می گیرد.

اطلاعات قسمت دوم با توجه به توانایی کلید در قطع و وصل بارهای اهمی، ترکیبی و القایی مشخص می شود. در کلید مورد نظر استاندارد IEC 60408 مربوط به ملزومات کلیدهای فشار ضعیف و کد AC23 به معنی مناسب بودن کلید برای تغذیه ی بارهای القایی و AC3 به معنی توانایی روشن و خاموش کردن حین کار یک موتور القایی با روتور قفس سنجابی سه فاز است. اطلاعات بیشتر در مورد بارها و شرایط استفاده از کلیدها در جدول های زیر آورده شده است.

در قسمت سوم مشخص شده که اگر ولتاژ شبکه 220 ولت باشد، کلید زبانه ای می تواند یک موتور 5/5 کیلو وات را روشن و خاموش کند. می توان در شبکه ی 380 ولت موتور 9/5 و در شبکه 500 ولت 12/5 کیلو وات را بدون مشکل با این کلید قطع و وصل کرد.

در جدول زیر دسته بندی بارها در استاندارد IEC را مشاهده می کنید.

توضیحات گروه های DC گروه های AC
قطع و وصل در بی باری کامل DC-20 AC-20
سوئیچینگ بارهای مقاومتی با اضافه بار ضعیف DC-21 AC-21
سوئیچینگ بارهای ترکیبی مقاوتی و القایی با اضافه بار ضعیف DC-22 AC-22
سوئیچینگ بارهای موتوری یا دیگر بارهای کاملا القایی DC-23 AC-23

دسته ی AC-23 در جدول بالا به صورت کلی بیان می کند که کلید برای قطع و وصل بارهای القایی استفاده می شود. برای اطلاعات بیشتر مانند نوع موتور، روش استفاده و … می توان  از جدول زیر استفاده کرد.

نوع جریان گروه کاری توضیحات
AC AC-2 موتورهای روتور سیم پیچی شده: روشن کردن، خاموش کردن
AC-3 موتورهای قفس سنجابی: روشن کردن، خاموش کردن موتور در حال کار
AC-4 موتورهای قفس سنجابی: روشن کردن، پلاگینگ، اینچینگ
DC DC-3 موتورهای شنت: روشن کردن، پلاگینگ، اینچینگ، ترمز حین حرکت
DC-4 موتورهای سری: روشن کردن، پلاگینگ، اینچینگ، ترمز حین حرکت

در جدول فوق دو عبارت پلاگینگ و اینچینگ نیاز به توضیح بیشتری دارند. پلاگینگ Plugging به معنی متوقف کردن و یا تغییر جهت گردش موتور حین کار با استفاده از تغییر اتصالات ورودی است. به عنوان مثال عوض کردن جای فازها در موتور سه فاز برای توقف سریع و یا تغییر جهت گردش پلاگینگ محسوب می شود.

اینچینگ Inching به معنی قطع و و صل های کوتاه و سریع موتور است. به عنوان مثال قطع و وصل های خیلی کوتاه در جرثقیل ها برای جابجا کردن بار به صورت لحظه ای در نظر بگیرید. این قطع و وصل ها در مشخصه های بار به صورت اینچینگ تعریف می شود.

همانطور که مشاهده کردید انتخاب کلید زبانه ای را می توان به چهار گام کلی تقسیم کرد. در گام اول نوع الکتروموتور مانند تکفاز یا سه فاز بودن آن مشخص می شود. در ادامه باید توان الکتروموتور را از روی پلاک یا نقشه ها برداشت کرده و بهترین کد را بر اساس روش استفاده از موتور در نظر گرفت. مرحله ی آخر مربوط به نوع کلید بوده که می تواند به صورت صفر و یک، چپ گرد و راست گرد، راه اندازی دو ضرب یا ستاره مثلث، دالاندر و یا ترکیبی از موارد فوق باشد. بعلت گستردگی کلیدهای زبانه ای نمی توان تمام آن ها را در یک مقاله بررسی کرد. اطلاعات بیشتر در خصوص کلیدهای زبانه ای را می توانید با کلیک روی تصاویر زیر در مجموعه مقالات آموزش مدار فرمان مطالعه کنید.

این مقاله تا چه حد برای شما مفید بود؟

میانگین امتیاز 5 / 5. تعداد رای: 2

5 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *