کلید فرمان چیست؟

قبل از آشنایی با انواع کلید فرمان، به معرفی آن می پردازیم. برای کنترل تجهیزات و پروسه ها در تاسیسات الکتریکی از مدار فرمان استفاده می شود. همانطور که می دانیم در مدار فرمان کارها به صورت دستی، نیمه خودکار و یا خودکار انجام خواهد شد. در تمام حالت های کاری و برای راه اندازی، متوقف کردن و یا ایجاد تغییر در شرایط مدار می توان از کلیدهایی تحت عنوان کلید فرمان استفاده کرد. کلید فرمان دارای یک دسته یا اهرم بوده ولی ممکن است بیش از یک حالت کاری داشته باشد.

در نظر داشته باشید که شستی ها نیز ممکن است به  اشتباه از انواع کلیدهای کنترلی در مدارهای فرمان محسوب شوند. شستی ها اغلب دارای مکانیزم برگشت پذیر یا لحظه ای بوده و از نظر عملگر نیز با کلیدها متفاوت هستند.

انواع کلید فرمان

کلیدهای فرمان در مدل های زیادی ساخته شده و می توان آن ها را از نظر تعداد وضعیت، پلاتین ها، نوع دسته، مکانیزم فرمان، سیستم اخباری و حفاظتی به گروه های مختلفی تقسیم کرد. برخی از دسته بندی کلیدها در جدول زیر آورده شده است. قابل ذکر است که حالت های برگشت فنری، سیستم حفاظتی و غیره برای کلیدهای دیگر مانند کلیدهای راه انداز الکتروموتور یا کلیدهای قدرت نیز صدق می کند.

در جدول بالا دسته بندی کلیدهای فرمان را مشاهده می کنید. این اصطلاحات در ادامه به صورت خلاصه بررسی شده اند. به منظور کسب اطلاعات بیشتر توصیه می شود مقالات مرتبط مانند کلید فرمان دو حالته، کلید فرمان سه حالته و کلید فرمان بیش از سه حالت را مطالعه کنید.

تعداد وضعیت ها

اولین ردیف از جدول فوق مربوط به تعداد وضعیت های کلید فرمان است. به عنوان مثال کلید فرمان دو حالته می تواند به صورت 1-0 یا 2-1 تهیه شود. مدل صفر و یک به صورت نرمال دارای دو وضعیت خاموش و روشن یا 0 و 1 است. از این کلید می توان به منظور خاموش و روشن کردن بخشی از سیستم استفاده کرد. در طرف مقابل مدل یک و دو وجود دارد. این کلید اغلب به عنوان انتخاب کننده در مدار فرمان نصب شده و از نظر نوع پلاتین با کلید صفر و یک متفاوت است. اطلاعات بیشتر در خصوص این کلیدها را می توانید در مقاله ی کلید فرمان دو حالته مطالعه کنید.

در صورت نیاز به سه وضعیت می توان از مدل سه حالته استفاده کرد. طبق مطالب شرح داده شده در مقاله ی کلید فرمان سه حالته این کلید می تواند به صورت خاموش، یک و دو انتخاب شود. به عنوان مثال می توان از آن به عنوان خاموش، کنترل دستی و کنترل خودکار در مدار فرمان استفاده کرد.

با بیشتر شدن حالت های انتخابی در مدار فرمان باید از کلیدهای بیش از سه حالت استفاده کنیم. این کلیدها که در مقاله ی کلید سلکتوری بیش از سه حالت بررسی شده اند می توانند تا 16 حالت کاری داشته باشد. به عنوان مثال در بانک های خازن وضعیتی برای انتخاب دستی پله ها در نظر گرفته می شود. همانند مطالب شرح داده شده در دوره ی تصویری طراحی بانک خازن این کار می تواند با تعداد زیادی کلید سه حالته و یا یک کلید بیش از سه حالت انجام شود.

تعداد پلاتین های کلید فرمان

ردیف دوم از جدول فوق مربوط به تعداد پلاتین ها است. کلید فرمان از نظر تعداد و نوع پلاتین به دو گروه کلی ثابت و قابل ویرایش تقسیم می شود. تعداد و نوع پلاتین ها در کلیدهای ثابت قابل تغییر نبوده و باید متناسب با نوع مدار انتخاب شود. به عنوان مثال یک کلید زبانه ای را در نظر بگیرید. برای این کلیدها پلاتین کمکی با وضعیت های مختلف در دسترس نبوده و به سختی قابل ویرایش هستند. شما می توانید یک کلید زبانه ای را باز کرده و موقعیت پلاتین های آن را تغییر دهید اما از نظر کم و زیاد کردن تعداد پلاتین این کار امکان پذیر نیست.

در کلید فرمان نوع دوم می توان تعداد و مدل پلاتین ها را بر اساس نوع مدار تغییر داد. در این کلیدها همانند بخش a از تصویر زیر یک شاستی وجود داشته که باید تعداد وضعیت آن را متناسب با نوع مدار انتخاب کنیم. به عنوان مثال باید مکانیزم کلید دو حالته یا سه حالته را تهیه کنید. روی این شاستی محل قرارگیری پلاتین های کمکی در نظر گرفته شده است.

پلاتین های کمکی طبق بخش b از تصویر زیر می توانند به صورت نرمال باز یا نرمال بسته خریداری شوند. این پلاتین ها به نحوی طراحی شده اند که می توانند به صورت متوالی به یکدیگر متصل شوند. به عبارت دیگر اولین پلاتین به شاستی متصل شده و می تواند دریافت فرمان را به پلاتین های بعدی نیز منتقل کند. در کل کلیدهای فرمان قابل ویرایش بسیار منعطف و متنوع بوده و ما باید نحوه ی سیم بندی و کار با آن ها را فرا بگیریم.

باز و بسته بودن پلاتین ها

همانطور که در جدول مشاهده می کنید باز و بسته بودن پلاتین ها نیز به دو گروه ثابت و قابل تغییر تقسیم شده است. به عبارت دیگر این مورد نیز به ساختار کلید بستگی دارد. همانطور که در قسمت قبلی شرح داده شد در کلیدهای ماژولار انتخاب نوع و تعداد پلاتین ها بر عهده ی شما بوده و به سادگی می توانید آن را تغییر دهید. به عنوان مثال کافی است مکانیزم را به صورت دو یا سه حالته انتخاب کرده و پلاتین های باز و بسته را به صورت جداگانه تهیه کنید. طبق تصویر بالا پلاتین های نرمال باز اغلب به رنگ سبز و پلاتین های نرمال بسته به رنگ قرمز تولید می شوند.

نوع دسته در کلیدهای فرمان

تغییر در وضعیت یک کلید فرمان از طریق دسته ی آن امکان پذیر است. دسته از نظر رنگ، نوع، اینترلاک، سیستم اخباری، نحوه نصب و غیره در مدل های بسیار متنوعی تولید می شود. برای آشنایی با حالت های ممکن در انواع کلیدها می توانید مقاله ی روش های بهره برداری از کلیدها را مطالعه کنید. به صورت کلی دسته های تغییر وضعیت در کلیدهای فرمان به صورت اهرمی و چرخشی هستند.

مکانیزم فرمان

همانطور که مشاهده می کنید یک کلید فرمان می تواند وضعیت دائم یا برگشت فنری داشته باشند. کلیدهای دائم پس از تغییر وضعیت در حالت خود باقی مانده و برای برگشت به حالت اول نیاز به نیروی دست دارد. به عنوان مثال شما می توانید یک کلید را روشن کرده و آن را در وضعیت روشن رها کنید. گروه بعدی مانند شستی ها به صورت لحظه ای بوده و با برداشتن نیروی دست به وضعیت اول خود باز می گردند. تنها تفاوت این کلیدها با شستی ها در نوع عملکرد یا دسته ی آن ها است.

سیستم اخباری

یک کلید فرمان می تواند به صورت ساده و یا چراغ دار انتخاب شود. در مدل چراغ دار یا Illuminated Selector Switch یک سیگنال نورانی در دسته ی کلید تعبیه شده و می تواند تغذیه ی مستقلی داشته باشد. از این موارد می توان به کلیدهای فرمان چراغ دار و انواع کلید مقایسه ای یا دیسکرپنسی اشاره کرد.

سیستم حفاظتی

جهت افزایش سطح ایمنی در تغییر مدارها می توان از کلید فرمان سوئیچ دار استفاده کرد. ساختار سوئیچ می تواند با مکانیزم قطع و وصل یکی شده و یا در کنار آن تعبیه شده باشد. به عنوان مثال می توان کلیدها را از نظر ایمنی به دو گروه سوئیچ دار یا Key Operated و قطع و وصل به همراه سوئیچ یا Key Lock تقسیم کرد. این مطالب به صورت کامل در مقاله ی بهره برداری از کلیدها شرح داده شده است.