انتخاب، سیم بندی و نصب تایمر
انتخاب،سیم بندی و نصب تایمرها
در این مقاله نصب و سیم بندی تایمر به عنوان یکی از پرکاربرد ترین تجهیزات مدار فرمان در تابلو برق صنعتی را شرح می دهیم. این کار باید به درستی انجام شده و نیازمندی های مدار فرمان را برآورده کند. در مقالات قبلی با تایمرهای الکترونیک از نظر کاربری یا Function آشنا شدیم. این تایمرها از نظر ساختمان، نحوهی زمان سنجی، تنظیمات، ارتباط با کاربر، نصب، نوع و تعداد خروجیها و غیره در مدلهای متنوعی ساخته میشوند. برای انتخاب یک تایمر مناسب حداقل باید به این موارد توجه کنیم:
- تایمرهای الکترونیک از نظر ساختمان در دو مدل آنالوگ و دیجیتال ساخته میشوند.
- تایمرها از نظر نوع کاربری یا Function، در دو مدل تک و مولتی وجود دارند.
- خروجی تایمر میتواند از نظر سختافزار به صورتهای رله، ترانزیستور و یا قابل اتصال به شبکههای صنعتی با تعداد مختلف باشد.
- تایمرها میتوانند روی ریلهای استاندارد، سوکت، روی درب، توسط پیچ و … نصب شوند.
تفاوت تایمرهای دیجیتال و آنالوگ
این موارد در ادامه بیشتر بررسی شده و با انواع تایمرهای الکترونیک آشنا میشویم. با توجه به بند اول بهتر است بدانیم که تفاوت تایمرهای دیجیتال و آنالوگ در چیست و در چه محلهایی باید از تایمر دیجیتال یا آنالوگ استفاده کنیم. در تایمرهای آنالوگ تنظیم زمان توسط کلیدهای سلکتوری، ولومها یا هر دو انجام می شود. اطلاعات مربوط به زمان سنجی، تغذیه، خروجیها و غیره در این تایمرها توسط چراغهای LED نمایش داده میشوند.
به عنوان مثال در تصویر زیر تایمر آنالوگ و مولتی رنج اشنایدر را مشاهده می کنید. در این تایمر سه سلکتور سوئیچ آبی رنگ و یک دایره بزرگ شفاف برای انتخاب فانکشن و تنظیم زمان وجود دارد. علاوه بر این دو چراغ سیگنال با حروف R و On وضعیت تغذیه و خروجی رله فرمان را نشان می دهد. قابل ذکر است که نقشه سیم کشی این مدل از تایمرها معمولا روی بدنه ی آن ها چاپ می شود. در نظر داشته باشید که نصب تایمر دیجیتال و آنالوگ از نظر مکانیکی و الکتریکی تفاوت زیادی با یکدیگر ندارد.
تایمرهای دیجیتال اغلب دارای یک صفحه نمایش از نوع LCD یا LED بوده و اطلاعات مربوط به تنظیمات، زمان، میزان زمان اندازهگیری شده، میزان زمان باقی مانده، وضعیت خروجیها و غیره در آن نمایش داده میشود. این تایمرها اغلب توسط کلیدهای فشاری تنظیم شده و در مدلهای پیشرفتهتر به شبکههای صنعتی نیز متصل میشوند. اتصال به شبکههای صنعتی میتواند برای تغییر تنظیمات و یا جمعآوری اطلاعات استفاده شود. در تصویر زیر تایمر دیجیتال و مولتی رنج امرن را مشاهده می کنید. قابل ذکر است که برخی از شرکت ها تایمر، ساعت کار و کانتر را بایکدیگر ترکیب کرده و یک دستگاه دیجیتال منعطف برای زمان سنجی و شمارش تولید کرده اند.
انتخاب تایمر
تایمرهای آنالوگ و دیجیتال از نظر دقت، ارتباط، روش تنظیمات و غیره با یکدیگر تفاوت داشته و باید متناسب با نوع و حساسیت ماشین یا مدار فرمان استفاده شوند. شما به عنوان یک متخصص باید تصمیم بگیرید که تایمر استفاده شده در مدار فرمان باید از کدام نوع و با چه خصوصیاتی باشد. در نظر داشته باشید که انتخاب تایمرهای آنالوگ باعث کاهش هزینه، سادگی در نصب، تنظیمات، بهرهبرداری، سیمبندی و غیره شده و در طرف مقابل انتخاب تایمرهای دیجیتال باعث افزایش دقت، کارایی و ایمنی خواهد شد. در نظر داشته باشید نحوه سیم بندی و نصب تایمر آنالوگ و دیجیتال تفاوت زیادی ندارد.
علاوه بر دیجیتال یا آنالوگ بودن تایمرها، تعداد Function ها و قدرت انتخاب در آنها نیز متفاوت است. تایمرها از این نظر در دو گروه تک منظوره و چند منظوره ساخته میشوند. تایمرهای چند منظوره یا Multi-Function در بازار با عنوان مولتی رنج نیز شناخته می شوند. در مدلهای تک منظوره تایمر دارای یک نوع خروجی و یک بازهی زمانی قابل تنظیم میباشد. به عنوان مثال تایمر می تواند یکی از مدل های تأخیر در وصل، تأخیر در قطع، تأخیر در وصل و قطع و … با رنج زمانی کسری از ثانیه، چند ثانیه، دقیقه، چند ده دقیقه، ساعت یا چند ده و چند صد ساعت انتخاب شود.
تنظیم این تایمرها توسط یک یا دو ولوم انجام شده و بسیار ساده است. در تایمرهای معمولی یک ولوم فقط جهت تنظیم زمان و در تایمرهای پیشرفتهتر یک ولوم برای ضریب و یک ولوم برای میزان زمان در نظر گرفته میشود. به عنوان مثال قرار گرفتن ولوم ضریب که در پایین صفحهی تایمر مقابل قرار دارد، روی 60 ثانیه و ولوم تنظیم زمان روی 5 به معنی این است که تایمر بعد از 30 ثانیه خروجی خواهد داد. در تصویر زیر تایمر تک Function با دو ولوم جهت تنظیم ضریب زمان از ثانیه تا 30 ساعت و بازهی زمان از 0 تا 10 را مشاهده می کنید.
وضعیت زمان گیری و خروجی رله در این تایمرها توسط یک یا چند چراغ LED مشخص میشود. تایمرهای معمولی از نظر سیمبندی، تنظیمات و بهرهبرداری بسیار ساده بوده و نسبت به دیگر تایمرها قیمت کمتری نیز دارند. نکتهی مهم در این تایمرها انتخاب درست آنهاست چون بعد از تهیه نمیتوان در رنج یا کاربری آن تغییری ایجاد کرد. برای دستیابی به قابلیتهای بیشتر میتوان از تایمرهای چند منظوره یا Multi-Function در مدارهای فرمان استفاده کرد. این تایمرها از نظر زمان و نوع خروجی انعطاف بیشتری داشته و میتوانند تمام خواستههای شما را برآورده کنند.
اصول کار تایمرهای چند منظوره یکی است ولی تنظیمات آنها ممکن است با توجه برند و دیجیتال یا آنالوگ بودن آنها متفاوت باشد. به عنوان مثال در تایمر مولتی رنج آنالوگ میتوان توسط چند سلکتور سوئیچ، دیپ سوئیچ، یا ولومهای کوچک نوع فانکشن، ضریب زمان و بازهی آن را انتخاب کرد. این تنظیمات در مدلهای دیجیتال متفاوت بوده و با توجه به علائم روی صفحه و توسط کلیدهای فشاری انجام میشود. در تصویر زیر تایمر چند منظوره یا Multi-Function آنالوگ را مشاهده می کنید.
در صورتی که تغییرات در مدار فرمان زیاد بوده و یا مایل هستید تمام تایمرهای استفاده شده در مدار فرمان از یک برند و مدل باشند، میتوانید از تایمرهای مولتی رنج استفاده کنید. در نظر داشته باشید استفاده و تنظیمات این تایمرها کمی پیچیدهتر بوده و اغلب به صورت سه سیمه انجام میشود. به عبارت دیگر طبق تصویر زیر، برای استفاده از تمام قابلیتهای یک تایمر مولتی رنج باید تغذیهی آن دائم وصل بوده و از ترمینال کنترل برای زمان سنجی استفاده کرد.
در برخی تایمرها تعداد ترمینالهای کنترل بیشتر بوده و موارد توقف، ریست و … نیز وجود دارد. در نظر داشته باشید که تمام تایمرهای چند منظوره از نظر نوع و تعداد Function ها با یکدیگر یکسان نبوده و قبل از تهیه باید به خصوصیات آنها توجه کرد. تعداد و نوع فانکشن ها، میزان دقت، حداقل رنج زمان، حداکثر رنج زمانی، روش تنظیم و سیمبندی تایمر در کاتالوگ آن قید میشود.
جهت مطالعه ده ها مقاله ی تخصصی دیگر، بخش مقالات آموزش مدار فرمان را مشاهده کنید.
سیم بندی و نصب تایمر
خروجی تایمرها از نظر نوع سختافزار متفاوت بوده و میتواند به صورت رلهای، عناصر الکترونیک و یا پورتهای کامپیوتری باشد. انتخاب نوع و تعداد خروجی تایمر باید بر اساس نوع مدار فرمان و تمام نیازهای آن انجام شود. انجام صحیح این کار میتواند باعث کاهش هزینههای بعدی مانند نصب و سیمبندی تجهیزات مکمل، انواع رلههای کمکی و غیره در جهت افزایش تعداد و یا قدرت خروجیهای یک تایمر شود. رلههای استفاده شده در تایمرها اغلب مشخصههای الکتریکی خوبی داشته و میتوانند در طیف وسیعی از مدارهای فرمان استفاده شوند. لازم به ذکر است که رلههای استفاده شده در تایمرها، سیستم های حفاظتی، تجهیزات فرمان و غیره می توانند از کسر آمپر تا چند آمپر مثلا 10، 16 و بالاتر انتخاب شوند.
این رلهها در مدلهای نرمال باز، نرمال بسته و چنج آور ساخته شده و میتوانند یک یا چند عدد باشند. از معایب رلهها میتوان به سرعت سوئیچ پایین، ایجاد صدا، نویز و غیره اشاره کرد. به عنوان مثال در تصویر زیر یک تایمر تأخیر در قطع با دو رلهی چنج آور را مشاهده میکنید. در این مثال ترمینالهای A1 و A2 جهت تغذیه و Y1 و Z1 جهت کنترل زمان سنجی هستند ترمینال های 15 و 25 مشترک رله ها ترمینال های 16 و 26 نرمال بسته و 18 و 28 نرمال باز آن ها هستند.
قبل از نصب و سیم بندی تایمر باید دقیقا مشخص کنیم که چه انتظاری از مدار فرمان داریم. به عنوان مثال جهت استفاده از تایمرها در زمان سنجیهای بسیار کوتاه، متعدد، اتصال به کنترلها و دیگر موارد میتوان از مدلهای الکترونیک استفاده کرد. در این روش از ترانزیستور، تریستور و غیره در خروجی تایمر استفاده شده و اتصالات آنها میتواند بسیار متنوع باشد. این مدل خروجیها دارای سرعت بسیار بالایی بوده و هیچ گونه صدا و جرقهای ایجاد نخواهد کرد. به عنوان مثال در تصویر زیر یک تایمر جهت اتصال مستقیم به بوبین کنتاکتور را مشاهده میکنید.
بعد از مشخص کردن نیازهای مدار و انتخاب تایمر مناسب از نظر دیجیتال یا آنالوگ بودن، تعداد و نوع Function، رنج زمانی، تعداد و نوع خروجی و غیره باید به ابعاد، محل و روش نصب تایمر هم توجه کنیم. تایمرها از نظر فیزیکی در مدلهای قابل نصب روی ریلهای استاندارد، سوکت، درب تابلو برق، روی سطح و … در کلاسهای حفاظتی مختلف ساخته میشوند. تایمرهای سوکت دار و قابل نصب روی ریلها به سادگی در تابلو برق و کنار تجهیزات دیگر قرار میگیرند. در مدلهای سوکت دار میتوان ابتدا سوکت را در تابلو قرار داده و پس از اتمام سیمبندی، تایمر را روی آن قرار داد. به عنوان مثال در تصویر زیر اتصالات یک تایمر قابل نصب با سوکت را مشاهده میکنید. در این نمونه ترمینالها عبارتند از:
- 2 و 7 جهت اتصال منبع تغذیه
- 1 و 3 و 4 جهت کنترل به صورت مشترک، ریست و شروع زمان سنجی
- 8 و 5 و 7 مربوط به یک رلهی چنج آور جهت سیم بندی در مدار فرمان
در صورتی نیاز به تنظیم سریع تایمر و یا مشاهده وضعیت آن میتوان تایمرها را روی درب تابلو برق نصب و سیم بندی کرد. برای این کار باید با توجه به شکل و ابعاد تایمر یک مربع یا مستطیل روی درب تابلو ایجاد کنیم. نصب و محکم کردن تایمرها روی درب تابلو با شیوههای مختلفی انجام شده و قبل از هرگونه اقدامی باید به کاتالوگ قطعه مراجعه کرد. نداشتن اطلاعات کافی در این زمینه میتواند هنگام باز کردن و یا نصب تایمر از روی درب به آن آسیب برساند.
در تصویر زیر روش نصب تایمر روی درب را مشاهده می کنید. گرینه ی (a) قرار دادن تایمر از خارج درب و قرار دادن قطعهی نگهدارنده از داخل تابلو، (b) محکم کردن پیچ ها جهت ثابت کردن تایمر و (c) روش باز کردن تایمر است.
تنظیم تایمر
در تایمرهای تک منظوره معمولا یک ولوم یا پتانسیومتر برای تنظیم زمان وجود دارد. در این تایمرها کافی است زمان مورد نظر را انتخاب کرده و با توجه به دو یا سه سیمه بودن تایمر، آن را کنترل کنیم. در تایمرهای مولتی رنج تنظیمات کمی پیچیده تر است. تایمرهای مولتی فانکشن یا مولتی رنج دارای انعطاف بسیار بالایی در تعیین نوع خروجی از نظر عملکرد و رنج زمان سنجی هستند. همانطور که شرح داده شد این نوع از تایمرها در مدلهای آنالوگ و دیجیتال با رنج زمانی کسری از ثانیه تا چند صد ساعت ساخته می شوند. این تایمرها دارای تعدادی ولوم یا شستی جهت انتخاب حالتهای مختلف میباشند. از نظر نصب میتوان این تایمرها را روی درب، روی ریل استاندارد، روی سوکت و یا سطح داخلی تابلو قرار داد.
به عنوان مثال در تصویر زیر یک تایمر مولتی فانکشن آنالوگ Omron را مشاهده میکنید. این تایمر نیاز به تغذیهی دائم داشته و برای زمان سنجی از ترمینال جداگانهای در مدار فرمان استفاده میکند. البته مدلهایی که بدون پلاتین فعال سازی و با وصل تغذیه زمان سنجی را آغاز میکنند ممکن است تمام حالت ها مانند تأخیر در قطع را پشتیبانی نکنند. به منظور مشخص بودن حالت های مختلف تایمر مانند وصل بودن تغذیه، خروجی رله و غیره معمولا روی این تایمرها تعدادی LED وجود دارد. به عنوان مثال سیگنال شمارهی 1 با وصل تغذیه تایمر روشن خواهد شد. با روشن و خاموش شدن لامپ شمارهی 2 وضعیت زمان سنجی و فعال شدن رلهی خروجی به کاربر نمایش داده میشود.
سلکتور سوئیچ شمارهی 3 برای تغییر نوع خروجی در حالتهای تأخیر در وصل، تأخیر در قطع، فلاشر، پالس و غیره استفاده میشود. با چرخش سلکتور حرف یا عدد معرف آن تغییر کرده و به کاربر برای انتخاب مد دلخواه کمک میکند. با چرخش سلکتور سوئیچ شمارهی 4 میتوان اعداد نمایش داده شده در صفحه را تغییر داده و مقادیر مختلف را انتخاب کرد. در حال حاضر اعداد بین 0 تا 3 بوده که با چرخش سوئیچ میتوانند مقادیر دیگر کمتر یا بیشتر مانند 0 تا 1، 0 تا 10 و غیره داشته باشند. سلکتور سوئیچ شمارهی 5 برای انتخاب نوع ضریب زمان سنجی بوده و میتواند از بین ثانیه، دقیقه و ساعت انتخاب شود.
چرخش این سلکتور باعث تغییر ضریب نمایش داده شده در صفحهی تایمر نیز خواهد شد. در تصویر شمارهی 4-47، بازهی انتخاب شده بین 0 تا 3 دقیقه بوده و توسط ولوم بزرگ روی تایمر قابل تنظیم است. در نظر داشته باشید تایمرهای مولتی رنج در مدلها و برندهای مختلفی ساخته شده و ممکن است دارای سکلکتور، ضرایب، بازهی کاری و تنظیمات مختلف باشند. قبل از تهیهی تایمر حتما به دفترچهی راهنما و مدهای کاری آن توجه کنید.
اطلاعات مربوط به ترمینال ها، سلکتور سوئیچ ها و نوع فانکشن ها در تایمر مولتی رنج آنالوگ اغلب روی بدنه ی آن ها چاپ می شود. با این کار می توان به سادگی روش نصب تایمر و تنظیم را فرا گرفت. در تایمرهای دیجیتال ممکن است پروسه کمی پیچیده تر باشد. به این منظور توصیه می شود ابتدا کاتالوگ تایمر را بررسی کرده و به درستی آن را تنظیم کنیم.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.