آشنایی با انواع اینترلاک و دسته قطع و وصل

انواع اینترلاک و دسته قطع و وصل در کلیدها

در این مقاله با انواع اینترلاک و لاک گذاری در کلیدها آشنا می شویم و به معرفی اینترلاک مکانیکی و الکتریکی می پردازیم. این موارد جهت بالا بردن ایمنی و جلوگیری از بهره برداری اشتباه طراحی شده اند. به عبارت دیگر با افزایش حساسیت تاسیسات و یا خطرات ناشی از وصل بدون هماهنگی باید از انواع سیستم های هشداری و اینترلاک در کلیدها استفاده کنیم.

نکات مهم در انتخاب کلید

اینترلاک مکانیکی به معنی قفل کردن یا محدود کردن مکانیزم قطع و وصل کلید توسط ادوات مکانیکی مانند ضامن ها، اهرم ها و … است. این کار به نحوی انجام می شود تا اپراتور نتواند دستور اشتباه صادر کرده و یا کلیدها را بدون هماهنگی وصل کند. به عنوان مثال در برخی از کلیدها برای تغییر وضعیت، ابتدا باید یک شستی را فشار داد و بعد دسته را چرخاند یا جابه جا کرد. این امر برای جلوگیری از تغییر وضعیت کلید بدون دانش کامل و یا به صورت اتفاقی می باشد.

از انواع اینترلاک می توان به اینترلاک مکانیکی، اینترلاک الکتریکی و یا ترکیبی از هردو اشاره کرد. اینترلاک اغلب در تاسیساتی استفاده می شود که بیش از یک کلید وجود داشته و روند کار باید با یک ترتیب مشخص انجام شود. در نظر داشته باشید که به منظور جلوگیری از وصل بدون هماهنگی کلیدها از انواع لاک استفاده شده که با اینترلاک متفاوت است. برای درک بهتر مسائل ایمنی و انواع اینترلاک در کلیدها باید سیستم قطع و وصل آن ها را بیشتر بررسی کنیم.

همانطور که می دانید کلیدهای فرمان و قدرت دارای یک دسته برای قطع و وصل یا ایجاد تغییر در کلید هستند. این دسته با یک شفت به مکانیزم کلید متصل شده و می تواند حالت ها و مدل های بسیار مختلفی داشته باشد. دسته ی کلید علاوه بر قطع و وصل نقش های دیگری نیز دارد. به عنوان مثال می توان از آن به منظور مشخص کردن وضعیت کلید، قفل گذاری، اینترلاک و غیره استفاده کرد.

با توجه به موارد بالا می توان گفت که قسمت راهنما، مکانیزم، اینترلاک و نوع دسته ی قطع و وصل کلید نقش بسیار مهمی در استفاده ی صحیح از آن دارد. به عبارت دیگر انتخاب یک کلید صحیح می تواند باعث کاهش اشتباهات و خطرات احتمالی گردد. هنگام طراحی و انتخاب کلید باید به دقت مشخص کنیم که کلید در چه شرایطی و توسط چه افرادی مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت.

برای انتخاب یک کلید مناسب از نظر بهره برداری، باید به سوال های زیر پاسخ داد:

  • آیا به سیستم های هشداری و اخباری مانند چراغ سیگنال در کنار کلید نیاز داریم؟
  • با توجه به نقش و اهمیت کلید آیا می خواهیم در بازه هایی از زمان آن را از سرویس خارج کرده و قفل کنیم؟
  • در صورت وصل بدون هماهنگی کلید چه اتفاقی در سیستم خواهد افتاد؟ آیا ماشین آلات راه اندازی شده و یا کسی دچار سوختگی و برقگرفتگی خواهد شد؟
  • آیا ممکن است هنگام استفاده از کلید اشتباهی رخ دهد؟ به عنوان مثال اگر ترتیب قطع و وصل کلیدها رعایت نشود چه اتفاقی خواهد افتاد؟

این اطلاعات هنگام انتخاب برند و مدل کلید بسیار مهم هستند. در نظر داشته باشید که نمی توان کلیدهای فرمان و قدرت را از نظر ساختار ویرایش کرده و بعدا به آن ها انواع اینترلاک و سیستم های هشداری اضافه کرد. در ادامه برای آشنایی بیشتر و انتخاب بهترین کلید انواع دسته و انواع اینترلاک بررسی شده است.

اینترلاک مکانیکی یا Mechanical Interlock

در کلیدهای قدرت می توان از دسته ی قطع و وصل به عنوان اینترلاک مکانیکی نیز استفاده کرد. به عنوان مثال در تصویر زیر یک نمونه اینترلاک جهت جلوگیری از باز شدن درب را مشاهده می کنید. در این مدل دسته ی قطع و وصل روی درب تابلو قرار گرفته و از باز شدن آن تا زمانی که کلید در وضعیت روشن است جلوگیری می کند. این کار باعث می شود تا برای دسترسی به تجهیزات تابلو ابتدا کلید را قطع کرد تا اینترلاک اجازه ی باز شدن درب را بدهد. در این مدل دسته ی قطع و وصل کلید با استفاده از یک شفت روی درب تابلو قرار می گیرد.

دسته ی قطع و وصل

مدل های دیگری از اینترلاک های مکانیکی در کلیدهای قدرت وجود دارد. به عنوان مثال در کلیدها یا بریکرهای مربوط به چنچ آور سیستم مکانیکی خاصی وجود دارد تا از وصل همزمان کلیدها جلوگیری کند. این روند در کنتاکتورها نیز به شکل های مختلف قابل اجرا است. اینترلاک کنتاکتورها ممکن است بین آن ها و یا به صورت عمودی و افقی نصب شود. در تصویر زیر یک نمونه اینترلاک مکانیکی کنتاکتورهای قدرت را مشاهده می کنید.

اینترلاک مکانیکی از انواع اینترلاک

اینترلاک الکتریکی یا Electromechanical Interlock, Solenoid Lock

یکی از پرکاربرد ترین انواع اینترلاک در کلیدها و بریکرها مدل الکتریکی آن است. اینترلاک الکتریکی را می توان به دو گروه تقسیم کرد. گروه اول در کلیدهای قدرت با فرمان دستی استفاده شده و مستقل از مکانیزم اصلی کلید است. به عبارت دیگر در این مدل اینترلاک الکتریکی به معنی قفل کردن یا محدود کردن مکانیزم قطع و وصل کلید توسط ادوات برقی است. ادوات استفاده شده در اینترلاک الکتریکی می تواند شامل بوبین و یا الکتروموتورهای کوچک باشد.

در تصویر زیر یک کلید قدرت با مکانیزم دستی و اینترلاک الکتریکی را مشاده می کنید. در این کلید اگر بوبین اینترلاک فعال باشد از چرخش دسته ی کلید جلوگیری خواهد شد. همانطور که مشاهده می کنید بوبین در این مدل از کلید جهت قطع و وصل کلید از راه دور نبوده و فقط محدوده کننده ی چرخش شفت اصلی کلید است.

دسته ی قطع و وصل

در کنتاکتورها یا تجهیزات قابل کنترل با بوبین می توان از مدل دیگر اینترلاک های الکتریکی استفاده کرد. در این روش پلاتین های نرمال بسته و نرمال باز به نحوی در مسیر بوبین قرار می گیرند تا فرمان های اشتباه اجرا نشود. به عنوان مثال وصل شدن همزمان دو کنتاکتور در مدار چپ گرد و راست گرد را در نظر بگیرید. در این روش می توان از هردو نوع اینترلاک الکتریکی و مکانیکی استفاده کرد. ترکیب این دو اینترلاک در تصویر زیر نمایش داده شده است.

کنتاکتور، کلیدهای قدرت فشار ضعیف

مطالبی که در حال مطالعه ی آن هستید به صورت تصویری در دوره ی جامع آموزش مدار فرمان شرح داده شده است. در این دوره با تجهیزات پایه مانند انواع کلیدها، کنتاکتورها، تایمرها، ساعت ها و غیره آشنا شده و نحوه ی سیم بندی آن ها را فراخواهیم گرفت. یک فصل از دوره ی آموزش مدار فرمان مربوط به شناخت سمبل های الکتریکی، مدارک مهندسی، نقشه ها و ترسیم مدارها در محیط اتوکد الکتریکال است. پس از فراگرفتن نحوه ی ترسیم مدارها و سیم بندی قطعات پایه وارد بخش های پیچیده تر مانند طراحی سیستم های چنج آور می شویم. در این فصل یک پروژه ی چنج آور با 3 ورودی توسط کلیدهای چنج آور موتور دار سوکومک و برد دیتا کام 207 طراحی و ساخته می شود. تابلوی فوق به یک دیزل موتور سازان تبریز متصل شده و تنظیم پارامترها صورت می گیرد.

کلید اهرمی یا Toggle Switch

در صورتی که به هیچ یک از سیستم های اخباری و محدود کننده نیازی نباشد، می توان از دسته ی ساده و اهرمی استفاده کرد. این دسته می تواند دو یا چندحالت حرکتی به طرفین داشته باشد. برای کار با این کلید باید وضعیت دسته را به صورت بالا و پائین تغییر داده و در مقابل موقعیت های درج شده قرار دهیم.

مکانیزم اهرمی در انواع کلیدهای فرمان و قدرت استفاده شده و معمولا بدون اینترلاک است. در برخی از کلیدها و به منظور افزایش ایمنی ممکن است نیاز به فشردن اهرم به سمت داخل داشته باشیم. در نظر داشته باشید که تغییر مکانیزم این کلیدها و استفاده از انواع اینترلاک تقریبا غیر ممکن بوده و باید هنگام انتخاب این کلیدها دقت لازم را داشته باشیم. به عنوان مثال هرگز از یک کلید اهرمی نباید به عنوان اصلی ترین فرمان در مدار استفاده کرد. قابل ذکر است که کلیدهای قدرت با مکانیزم اهرمی ممکن است محلی برای قرار دادن لاک اوت داشته باشند.

دسته ی قطع و وصل ساده

کلید ساده ی چرخشی یا Rotary Switch

این کلید نیز همانند نوع اهرمی به هیچ حالت اخباری و اینترلاک مجهز نبوده و دسته ی آن می تواند دو یا چند حالت حرکتی داشته باشد. برای کار با کلید باید وضعیت دسته را به صورت چرخشی تغییر داده و در مقابل موقعیت های درج شده قرار دهیم. این تیپ از کلیدها در مدارهای فرمان، اندازه گیری، راه اندازی الکتروموتورها و قدرت استفاده می شوند.

استفاده از کلیدها ریسک فرمان اشتباه و بدون هماهنگی را افزایش می دهد. به عنوان مثال تصویر کنید یک کلید راه اندازی الکتروموتور قطع شده و روی کابل ها یا موتور در حال کار باشیم. با توجه به عدم وجود سیستم های لاک گذاری و اینترلاک هر کسی می تواند برق را وصل کرده و جان ما را به خطر بیندازد.

دسته ی قطع و وصل ساده

کلید لامپ دار  یا Illuminated Selector Switch

در صورت نیاز به سیستم اخبار در کنار کلید می توان از کلیدهای چراغ دار استفاده کرد. در دسته ی قطع و وصل این کلیدها یک چراغ سیگنال تعبیه شده و می توان از آن در مدار فرمان، ایمنی و … استفاده کرد. توجه داشته باشید که این کلید دارای سیستم ایمنی و اینترلاک خاصی نبوده و نمی تواند از عملکرد اشتباه جلوگیری کند. مانند کلیدهای ساده کافی است که دسته ی قطع و و صل را چرخانده و در مقابل موقعیت های مشخص شده قرار دهیم. این مدل از دسته ها بیشتر در کلیدهای فرمان استفاده می شود.

دسته ی قطع و وصل لامپ دار

جهت مطالعه ده ها مقاله ی تخصصی دیگر، بخش مقالات آموزش مدار فرمان را مشاهده کنید.

کلید با قابلیت جدا شدن دسته یا Removable Knob

یکی از ساده ترین روش ها جهت جلوگیری از عدم قطع و وصل کلید توسط افراد غیر مجاز، برداشتن دسته ی کلید است. برداشتن دسته ی قطع و وصل در برخی از کلیدها نیاز به ابزار نداشته و به سادگی انجام می شود. این کار کاملا ایمن و باز دارنده نیست چون زمانی که دسته ی قطع و وصل روی کلید نباشد، با استفاده از ابزارهای دیگر مانند پیچ گوشتی یا دم باریک می توان وضعیت کلید را تغییر داد. از طرفی برخی اوقات حالت اضطراری ایجاد شده و نیاز است برق تجهیزات را قطع کنیم. در چنین شرایطی عدم وجود دسته روی کلید می تواند فاجعه ایجاد کند. این کلیدها معمولا بدون اینترلاک بوده و دیگر تولید نمی شوند.

کلید گردان با دسته ی قابل جدا شدن

کلید با دسته ی قابل قفل گذاری یا LockOut, TagOut

یکی از ملزومات ایمنی هنگام کار با تجهیزات الکتریکی استفاده از قفل ها و نشانه های استاندارد روی کلید ها است. ما باید بتوانیم کلیدهای قدرت را در وضعیت قطع، قفل کنیم تا توسط افراد غیر مجاز تغییری در آن ها ایجاد نشود. به منظور استفاده از انواع قفل ها باید دسته ی کلید به شکل مناسبی طراحی شود. در نظر داشته باشید این مدل از دسته ها معمولا برای کلیدهای زبانه ای و کلیدهای قدرت استفاده می شوند.

طبق تصویر زیر در برخی کلید ها قفل های آویز مستقیم روی دسته قرار می گیرند. در مدل های دیگر کلیدها مانند کلیدهای موتور دار و چنج آور از انواع اینترلاک مکانیکی نیز استفاده می شود. این اینترلاک ها معمولا به صورت داخلی بوده و توسط اپراتور دیده نمی شوند. اینترلاک داخلی کلیدهای قدرت می تواند ترکیبی از حالت های مکانیکی و الکتریکی باشد.

کلید با دسته ی قابل قفل گذاری

کلید سوئیچ دار یا Key Operated

جهت جلوگیری از هرگونه تغییری در مدارهای فرمان و توان پائین می توان از این نوع کلیدها استفاده کرد. در این مدل دسته ی قطع و صل وجود نداشته و هرگونه تغییر توسط سوئیچ انجام میشود. قابل ذکر است که تعداد مرحله ها و موقعیت خارج شدن سوئیچ در کلید ها متفاوت بوده و باید هنگام تهیه مورد توجه قرار بگیرد. همانطور که مشاهده می کنید این کلیدها بسیار ساده بوده و معمولا فاقد انواع اینترلاک هستند.

کلید گردان سوئیچ دار

کلید قطع و وصل به همراه سوئیچ یا Key Lock

مکانیزم قطع و وصل این کلید از ترکیب دسته ی معمولی و سوئیچ جداگانه تشکیل شده است. تا هنگامی که سوئیچ در جای خود قرار داشته باشد تغییر وضعیت کلید به سادگی توسط دسته انجام می شود. این کلیدها از نظر ایمنی به دو صورت معمولی و قطع اضطراری ساخته می شوند. در این کلیدها می توان رابطه ی بین سوئیچ و مکانیزم را یک نوع اینترلاک مکانیکی در نظر گرفت.

کلیدهای معمولی را می توان در تمام وضعیت ها قفل کرده و سوئیچ را از آن خارج کرد. در صورت خارج شدن سوئیچ، دسته در موقعیت انتخاب شده ثابت شده و دیگر قابل تغییر نیست. این کلید اغلب در مدارهای فرمان استفاده می شود.

کلید قطع اضطراری را می تواند بدون سوئیچ قطع کرد ولی وصل آن بدون سوئیچ امکان پذیر نیست. به عبارت ساده تر اگر سوئیچ را در مدل های قطع اضطراری خارج کنیم کلید فقط قابل قطع کردن است. این کلید در مدارهایی مناسب است که در صورت رخ دادن خطا تمام افراد بتوانند کلید را قطع کنند. از طرفی وجود سوئیچ در این کلید باعث می شود تمام افراد نتوانند برق را وصل کنند. به عبارت دیگر قطع هنگام رخ دادن حادثه امکان پذیر بوده ولی وصل کلید تنها توسط مسئول اصلی انجام می شود. از مزیت های دیگر این کلید این است که هنگام تعمیرات می توان کلید را قطع و سپس سوئیچ را از روی آن خارج کرد. با این کار نیازی به قفل و نشانه گذاری روی کلید نمی باشد.

کلید گردان سوئیچ دار

 

در این مقاله با انواع اینترلاک و کاربرد آن ها و انواع دسته ی قطع و وصل در کلیدها آشنا شدیم. در مقالات بعدی به معرفی انواع دیگر کلیدها می پردازیم.

این مقاله تا چه حد برای شما مفید بود؟

میانگین امتیاز 2.8 / 5. تعداد رای: 5

8 پاسخ
    • مثلث زرد
      مثلث زرد گفته:

      کتاب ها در حال حاضر موجود نیستند اما مقالات وب سایت کاملا برگرفته از کتاب ها هستند و میتونید مقالات را مطالعه بفرمایید.

      پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *