مشخصات فنی کنتاکتور
مشخصات فنی کنتاکتور
کنتاکتور ها در اندازه و مدل های بسیار متنوعی ساخته می شوند. اولین گام در تهیه کنتاکتور مناسب، مطابقت دادن مشخصه های فنی آن با شرایط مدار، محیط کار و غیره است. اطلاعات الکتریکی و غیر الکتریکی مانند موارد مربوط به پلاتین های فرمان، پلاتین های قدرت، سطح ولتاژ، نوع بار، شرایط استفاده، تعداد عملکرد و … روی پلاک یا بدنه ی کنتاکتور درج می شود. مهم ترین مشخصه های کاری یک کنتاکتور و اعداد روی کنتاکتور و پلاک خوانی آن در این مقاله بررسی شده است.
مشخصه های ولتاژی کنتاکتور
مولفه های ولتاژی درج شده در پلاک یک کنتاکتور به صورت کلی در گروه های زیر مشخص می شود.
مولفه | علامت | شرح |
ولتاژ نامی | Ue | ولتاژی که کنتاکتور بدون مشکل می تواند در آن کار کند. |
ولتاژ عایقی | Ui | ولتاژی عایقی بین کنتاکت ها با یکدیگر و بین کنتاکت ها با بدنه |
حد نهایی ولتاژ عایقی | Uimp | حداکثر ولتاژی که کنتاکتور می تواند در زمان مشخص تحمل کند. |
ولتاژ بوبین | Uc | ولتاژی که باید به بوبین کنتاکتور اعمال شود. |
مشخصات پلاتین های کمکی | Aux Cont | این مولفه با کد های استاندارد مانند A600 P600مشخص می شود. |
کنتاکتور دارای بخش های متفاوتی مانند مدار قدرت، مدار فرمان کنتاکتور و بوبین کنتاکتور است. این قسمت ها با توجه به کاربری متفاوت می توانند از نظر الکتریکی نیز مشخصه های خاصی داشته باشند. به عنوان مثال ولتاژ نامی یا Ue بیشتر در مورد پلاتین های قدرت بوده و می تواند مقدار و نوع متفاوتی با ولتاژ تغذیه ی بوبین یا Uc و یا ولتاژ پلاتین های کمکی داشته باشد. در پلاک کنتاکتورهای جدید معمولا ولتاژ عایقی یا Ui و حد نهایی آن با Uimp و ولتاژ کار بر اساس میزان جریان های عبوری در یک جدول درج می شود. در نظر داشته باشید که حداکثر ولتاژ نوشته شده در جدول در واقع همان ولتاژ نامی کنتاکتور است. علاوه بر این در ولتاژ های مختلف می توان جریان های متفاوتی را از پلاتین های قدرت کنتاکتور عبور داد به همین علت میزان بار و ولتاژ بخش قدرت به صورت جدول ارائه خواهد شد.
ولتاژ بوبین
همان گونه که ذکر شده ولتاژ Uc مربوط به تغذیه ی بوبین کنتاکتور می باشد. ترمینال های تغذیه ی بوبین اغلب با حروف A1 و A2 مشخص شده و در کنار آن ها نوع ولتاژ تغذیه، میزان و فرکانس آن چاپ یا حک می شود. در جدول زیر انواع ولتاژ کار بوبین ها را مشاهده می کنید. در نظر داشته باشید که این مقادیر ممکن است با توجه به برند سازنده متغییر باشد.
AC | 50 HZ | 24, 42, 48, 100, 110, 220, 240, 380, 400, 415, 440, 500, 550 |
60 HZ | 24, 48, 110, 120, 208, 220, 240, 227, 380, 440, 480, 600 | |
DC | 12, 20, 24, 48, 60, 80, 100, 110, 125, 200, 220, 250 |
در کنتاکتورهای جدید از برد الکترونیک به منظور تغذیه بوبین استفاده شده است. این برد وظایف مختلفی مانند یکسوسازی، حذف ریپل ها، جلوگیری از لرزش و غیره را داشته و عملکرد کلی کنتاکتور را ارتقاء می دهد. از مزیت های اصلی این برد می توان به کاهش حرارت، افزایش پایداری و طول عمر بوبین اشاره کرد. علاوه بر این در مدل های جدید از یک دامنه ولتاژ به شکل AC/DC استفاده شده و نیازی به انتخاب بوبین بر اساس یک ولتاژ مشخص نیست. به عنوان مثال روی بوبین این کنتاکتورها عبارت 100-250 ولت AC و DC به معنی توانایی کار در مدارهای 100 تا 250 ولت به هردو شکل AC و DC است.
کنتاکت های فرمان
در پلاک کنتاکتور ممکن است میزان جریان و ولتاژ مجاز پلاتین های کمکی به صورت دو کد در استاندارد NEMA Standard نیز بیان می شود. یکی از این کدها برای جریان متناوب و دیگری برای جریان مستقیم در نظر گرفته شده است. در جدول زیر مفهوم کدها آورده شده است.
کد جریان AC | جریان | ولتاژ | کد جریان DC | جریان | ولتاژ | ولت آمپر |
A150 | 10 | 150 | N150 | 10 | 150 | 275 |
A300 | 10 | 300 | N300 | 10 | 300 | 275 |
A600 | 10 | 600 | N600 | 10 | 600 | 275 |
B150 | 5 | 150 | P150 | 5 | 150 | 138 |
B300 | 5 | 300 | P300 | 5 | 300 | 138 |
B600 | 5 | 600 | P600 | 5 | 600 | 138 |
C150 | 2/5 | 150 | Q150 | 2/5 | 150 | — |
C300 | 2/5 | 300 | Q300 | 2/5 | 300 | — |
C600 | 2/5 | 600 | Q600 | 2/5 | 600 | — |
D150 | 1 | 150 | R150 | 1 | 150 | — |
D300 | 1 | 300 | R300 | 1 | 300 | — |
E150 | 0/5 | 150 |
دیگر اطلاعات ولتاژی
در کاتالوگ یا پلاک کنتاکتورها ممکن است مولفه های ولتاژی بیشتری مانند ولتاژ قبل از قطع، ولتاژ ریکاوری و … نیز مشخص شده باشد. هنگام تهیه ی یک کنتاکتور این نکات را در نظر داشته باشید:
- میزان ولتاژ نامی باید با توجه به ولتاژ عادی یا ولتاژ خط یا فاز با فاز در شبکه های سه فاز در نظر گرفته شود.
- ولتاژ عایقی همواره باید بیشتر از ولتاژ نامی باشد. این مقدار در بدترین شرایط می تواند با مقدار نامی مساوی باشد.
- حد نهایی ولتاژ عایقی به حداکثر اضافه ولتاژ هایی که ممکن است در مدار رخ دهد بستگی دارد. این مولفه بر اساس کیلو ولت مشخص می شود.
- مشخصه های ولتاژی کنتاکت های کمکی روی کنتاکتور مناسب با مدار فرمان باشد.
- نوع و میزان ولتاژ بوبین متناسب با ولتاژ مدار فرمان انتخاب شود.
مشخصه های جريان کنتاکتور
جریان مجاز عبوری از کنتاکتور یا Ie به موارد زیادی مانند نوع کنتاکتور، سطح ولتاژ، نوع جریان، نوع بار، زمان کار کرد و … بستگی دارد. به همین علت در پلاک کنتاکتور از جدول، حروف و علائم خاصی برای مشخص کردن میزان جریان با توجه به شرایط کاری استفاده می شود. در کاتالوگ کنتاکتورها ممکن است مولفه های جریانی بیشتری مانند میزان جریان خطا، میزان جریان وصل و جریان قطع نیز درج شده باشد.
در پلاک کنتاکتور و قسمت مربوط به جریان های مجاز، ابتدا نوع کنتاکتور مشخص می شود. این مولفه مشخص می کند که ما مجاز هستیم از کنتاکتور برای قطع و وصل چه نوع باری استفاده کنیم. این دسته بندی بر اساس مشخصه ی الکتریکی بارها بوده و در جدول زیر برای جریان AC و در جدول بعدی برای جریان DC آورده شده است. لطفا برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص دسته بندی بارها مقاله ی دسته بندی بارها در استاندارد IEC را مطالعه کنید.
نوع جریان | دسته بندی | کاربرد |
AC | AC-1 | بارهای غیر القایی یا القایی ناچیز یا مقاومتی کامل |
AC-2 | موتورهای روتور سیم پیچی شده: روشن کردن، خاموش کردن | |
AC-3 | موتورهای قفس سنجابی:روشن کردن، خاموش کردن موتورهای در حال کار | |
AC-4 | موتورهای قفس سنجابی: روشن کردن، پلاگینگ، اینچینگ | |
AC-5a | سوئیچینگ لامپ تخلیه ی الکتریکی | |
AC-5b | سوئیچینگ لامپ های رشته ای | |
AC-6a | سوئیچینگ ترانسفورماتورها | |
AC-6b | سوئیچینگ بانک های خازنی | |
AC-7a | بارهای القایی ضعیف در لوازم خانگی یا بارهای مشابه | |
AC-7b | بارهای موتوری برای لوازم خانگی | |
AC-8a | کنترل کمپرسور سیستم های برودتی با رله ی اضافه بار به همراه ریست دستی | |
AC-8b | کنترل کمپرسور سیستم های برودتی با رله ی اضافه بار به همراه ریست خودکار | |
AC-12 | کنترل بارهای مقاومتی و بارهای حالت جامد با ایزوله سازی اتوکوپلر | |
AC-13 | کنترل بارهای حالت جامد با ایزوله سازی توسط ترانسفورماتور | |
AC-14 | کنترل بارهای الکترومغناطیسی کوچک | |
AC-15 | کنترل بارهای الکترومغناطیسی ac |
نوع جریان | دسته بندی | کاربرد |
DC | DC-1 | بارهای غیر القایی یا القایی ناچیز یا مقاومتی کامل |
DC-3 | موتورهای شنت: روشن کردن، پلاگینگ، اینچینگ | |
DC-5 | موتورهای سری: روشن کردن، پلاگینگ، اینچینگ | |
DC-6 | سوئیچینگ لامپ های رشته ای | |
DC-12 | کنترل بارهای مقاومتی و بارهای حالت جامد با ایزوله سازی اتوکوپلر | |
DC-13 | کنترل بارهای الکترومغناطیسی dc | |
DC-14 | کنترل بارهای الکترومغناطیسی dc با مقاومت کاهش مصرف |
پلاگینگ Plugging: متوقف کردن و یا تغییر جهت گردش موتور با استفاده از تغییر اتصالات ورودی هنگامی که موتور در حال کار است. به عنوان مثال عوض کردن جای فازها در موتور سه فاز برای توقف سریع و یا تغییر جهت گردش.
اینچینگ Inching: به معنی قطع و و صل های کوتاه و سریع موتور است. به عنوان مثال قطع و وصل های خیلی کوتاه در جرثقیل ها برای جابجا کردن بار به صورت لحظه ای.
جهت مطالعه ده ها مقاله ی تخصصی دیگر، بخش مقالات آموزش مدار فرمان را مشاهده کنید.
پس از مشخص شدن نوع کنتاکتور، باید میزان جریان مجاز درج گردد. با توجه به متفاوت بودن استانداردهای ولتاژ در هر کشور یا منطقه، معمولا از یک جدول در این قسمت استفاده می شود. این جدول دارای ستون هایی برای ولتاژ های مختلف و سطرهایی برای جریان یا توان مجاز عبوری می باشد. علاوه بر نوع کنتاکتور و میزان جریان مجاز، ممکن است یک مولفه ی دیگر تحت عنوان مشخصه ی حرارتی یا Ith (Thermal Current for Load category AC1) نیز در پلاک درج شود. مقدار این مولفه اغلب بیشتر از مقدار مجاز درج شده در جدول می باشد. طبق جدول زیر می توان مشخص کرد که کنتاکتور برای چند ساعت می تواند بارهای گروه AC1 را بدون مشکل وصل نگه دارد.
مولفه | علامت | شرح |
جریان شیفتی | Ith | جریانی که در شرایط کار نرمال می تواند تا هشت ساعت متوالی از تیغه های کنتاکتور، بدون آسیب عبور کند. (یک بار اتصال در هشت ساعت کاری) |
جریان هفتگی | Ith1 | جریانی که در شرایط کار نرمال می تواند تا یک هفته ی متوالی از تیغه های کنتاکتور، بدون آسیب عبور کند. (یک بار اتصال در یک هفته ی کاری) |
جریان دائم | Ith2 | جریانی که در شرایط کار نرمال می تواند در زمانی نامحدود بدون قطع شدن از تیغه های کنتاکتور بدون آسیب عبور کند. (یک بار اتصال بدون محدودیت زمان) |
هنگام تهیه ی یک کنتاکتور این نکات را در نظر داشته باشید:
- نوع کنتاکتور و جریان مجاز عبوری از آن مطابق با مشخصه های بار باشد.
- تعداد عملکرد و عمر مکانیکی آن متناسب با شرایط مدار باشد.
- مولفه های حرارتی یا Ith متناسب با بار و زمان کار در نظر گرفته شود.
- مشخصه های جریانی کنتاکت های کمکی روی کنتاکتور، مناسب با مدار فرمان باشد.
عمر مکانیکی کنتاکتور
در کاتالوگ یا پلاک تجهیزات عمر مفید آن ها بر اساس المان های مختلفی مانند ساعت انتظار، ساعت کار دائم، تعداد خاموش و روشن، قطع و وصل و … درج شده است. برای بیان عمر مفید کنتاکتور به عنوان یک کلید الکترومکانیکی، از تعداد قطع و وصل استفاده می شود. طبق جدول زیر این مولفه با یک حرف از A تا F یا یک حرف و یک عدد مشخص می شود. با هر بار قطع و وصل کنتاکتور، عمر آن از مقدار مشخص شده یک واحد کمتر می شود. این عمر بر اساس استاندارد بیان شده و عواملی مانند محیط، روش استفاده و … می تواند باعث کمتر یا بیشتر شدن تعداد قطع و وصل های کنتاکتور شود.
کلاس | A | B | C | D | E | F |
طول عمر | 103 | 104 | 105 | 106 | 107 | 108 |
اگر بعد از حرف عدد نیز وجود داشته باشد، آن را به عنوان ضریب در نظر می گیریم. به عنوان مثال عمر مفید یک کنتاکتور با کد A3 مساوي است با 3×10³ بار قطع و وصل.
مفید و سودمند
ممنون از حضورتون
بسیار کامل و مفید, ممنون
ممنون از نظر لطف شما
سلام میدونستید بهترین اموزش رو مثلت زرد داره به صورت اصولی و از پایه شروع به یادگیری میکنه من خریدم بسیار راضی بودم و با اصول کار درست اشنا شدم سپاس از اینهمه عشق که برای یادگیری گذاشتید🌹👏
سلام. از لطف شما سپاسگزاریم. خوشحالیم که براتون مفید بوده. موفق باشید.
اگر از کنتاکتور ac1برای راه اندازی موتور استفاده بشه چه اتفاقی میفته
سلام وقت بخیر. راه اندازی موتور جریان AC3 دریافت می کنه و اگر کنتاکتور نتونه این نوع جریان رو از خودش عبور بده پلاتین های اون ذوب میشن.
عالی و کاربردی
سپاس از نظر لطف شما
ممنون از زحمتتون جهت جمع آوری اطلاعات کامل و مفیدی که جمع آوری کردین
ممنون از نظر لطف شما. خوشحالیم که براتون مفید بوده.
تشکر از مطالبی که ارایه می کنید
سلام. سپاس از لطف و همراهی شما.
با سلام و عرض ادب
وقتی رو کنتاکتور مینویسه ۱۰ آمپر منظور ۱۰ آمپر در هر کنتاکت هست؟ یعنی کنتاکتور ۳ فاز ۱۰ آمپر را میتوان ۱ فاز ۳۰ آمپر در نظر گرفت؟ (با موازی کردن ورودی ها و خروجی ها)
سلام وقت بخیر. بله جریان درج شده مربوط به هر فاز هست.
سپاسگزارم
لطف دارید
سلام. وقت بخیر
در خصوص بوبین کنتاکتور به ولتاژهای اون اشاره کردین اما در مورد جریان مجاز بوبین کنتاکتور چیزی نگفتین. ممنون میشم در خصوص جریان مجاز بوبینهای کنتاکتور با ولتاژ ۲۲۰ ولت و اینکه برای حفاظت از بوببین، میتونیم محافظ با ولتاژ و جریان مشخص سر راه اون قرار داد و چه محافظی و … ، توضیحات لازم رو ارائه بفرمایید.
جریان بوبین معمولا با توجه به ولتاژ و نوع اون مشخص میشه. معمولا از بریکر مینیاتوری آمپر پائین برای حفاظت مدار فرمان استفاده میشه. در خصوص بوبین ها می تونید از محافظ های ولتاژ هم استفاده کنید.
با سلام . مطالب بسیار فنی و دقیق بودند و چیزی از قلم نیفتاده بود . بسیار مفید بود
ممنون از نظر لطف شما. لطفا مثلث زرد رو به دوستان خودتون معرفی کنید.
سلام خسته نباشید اگر از کنتاکت های کنتاکتور چریان های نا مساوی کشیده شود برای کنتاکتور مشکل به وجود می آید یا از عمر آن کم می شود؟
اگر این جریان بیشتر از مقدار نامی کنتاکتور نباشد مشکلی نیست.
سلام
منظور از ولتاژ اتصال کوتاه در کنتاکتور چیست؟
سلام. در کدوم قسمت مطالعه کردید. در این مقاله نکته ای در خصوص ولتاژ اتصال کوتاه ارائه نشده
سلام وقت بخیر
تفاوت بوبین ۲۲۰ ولت با ۳۸۰ ولت در چیست؟و چگونه استفاده میشن؟
سلام. میزان ولتاژ ورودی اون ها متفاوت هست و اغلب در مدارهایی استفاده می شن که نول ندارن
سلام
زمان قطع و وصل کنتاکتور و یا به عبارت دیگر زمان بازو بسته شدن تیغه های کنتاکتور چند میلی ثانیه است ؟
آیا زمان فوق در مشخصات کنتاکتور قید میشود
سلام. این زمان با توجه به ابعاد کنتاکتور می تونه متفاوت باشه. در کاتالوگ های جنرال شرکت سازنده قید میشه ولی در پلاک ها خیر
خیلی عالی بود… ممنون بابت زحماتتون 👏🌹🌹
سلام. ممنون از لطف شما. خوشحالیم که مطالب براتون مفید بوده.
با سلام
مطالب پر بار کاملی کمال تشکر از گرد آورندگان دارم
سلام. ممنون از نظر لطف شما. خوشحالیم که مطالب براتون مفید بودند.لطفا مثلث زرد رو به دوستان و همکاران خودتون معرفی کنید.
سپاس
ممنون از نظر لطف شما.
بسیار تشکر بابت زحماتتون
خواهش میکنم. سپاس از همراهی شما.
سلام
مقاله کامل و مفید بود…
خداقوت
سلام. ممنون از نظر لطف شما. خوشحالیم که براتون مفید بوده.
بسیار عالی و جامع بود
تازه با وب سایت شما آشنا شدم
چقدر خوبین شما !!!
سلام. وقت بخیر. بسیار عالی. لطف دارید. از بخش مقالات فنی مثلث زرد میتونید به دسته بندی موضوعی مقالات دسترسی داشته باشید.