کلید چنج آور قدرت و دستی

کلید چنچ آور قدرت و دستی

برای جابه جایی بار در تاسیسات بزرگ و تا چند هزار آمپر، معمولا از کلیدهای قدرتمندی تحت عنوان چنج آور قدرت استفاده می شود. کلیدهای چنج آور یا دوطرفه ی قدرت از نظر فرمان به سه گروه دستی، موتور دار و اتوماتیک تقسیم شده و هر کدام دارای سه حالت قطع، وصل ورودی یک و وصل ورودی دو هستند. این کلیدها در مدل های سه و چهار پل با لوازم جانبی گسترده مانند انواع پلاتین های کمکی، هندل، اینترلاک ها و …  عرضه می شوند. قابل ذکر است که کلیدهای چنج آور در واقع ترکیبی از دو کلید قطع و وصل با یک مکانیزم واحد می باشند. علاوه بر مکانیزم واحد برای عملکرد هر دوکلید، بین آن ها از سیستم های باز دارنده یا اینترلاک نیز استفاده شده است. در ادامه به بررسی کلیدهای چتج آور دستی یا manual changeover switch و چنج آور گردان یا rotary changeover switch از این گروه می پردازیم.

کلید چنچ آور دستی

در مقاله قبلی با سیستم چنچ آور و ادوات پرکاربرد در ساخت آن آشنا شدیم. یکی از ارزان ترین و ساده ترین راه های جابجایی برق اصلی و اضطراری استفاده از کلید چنچ آور دستی است. این کلیدها دارای دو ورودی و یک خروجی بوده و یک مکانیزم قطع و وصل واحد دارند. در نظر داشته باشید که کلید چنچ آور در واقع از دو کلید مجزا تشکیل شده که از نظر مکانیکی به یکدیگر وابسته شده اند. در برخی مدل ها خروجی دو کلید به یکدیگر متصل نشده و شما باید این کار را انجام دهید. در ادامه با نحوه نصب کلید چنچ آور داخل تابلو یا روی درب تابلو برق آشنا می شویم.

کلیدهای چنج آور قدرت و دستی روی سطح داخلی تابلو برق ها نصب شده و دارای یک هندل هستند. برای آشنایی با طریقه نصب کلیدها در تابلو برق مقاله ی روش های نصب کلیدها را مطالعه کنید. اهرم قطع و وصل یا هندل کلید اغلب روی درب تابلو قرار گرفته و اپراتور از طریق آن می تواند یکی از حالت های قطع، وصل ورودی اول و یا ورودی دوم را انتخاب کند. دسته ی قطع و صل معمولا دارای اینترلاک بوده و از باز شدن درب تابلو هنگام وصل بودن کلید جلوگیری می کند. به عبارت ساده تر درب تابلو فقط در حالت قطع باز خواهد شد. علاوه بر اینترلاک درب می توان از انواع سیستم های قفل و نشانه گذاری روی این کلیدها استفاده کرد. همانطور که می دانید به خاطر دستی بودن مکانیزم این کلید نمی توان از آن در مدارهای خودکار استفاده کرد. در تصویر زیر یک نمونه کلید چنج آور قدرت و دستی را مشاهده می کنید.

چنج آور دستی

مدار کلید چنج آور قدرت دستی

در تصویر زیر دیاگرام یک کلید چنج آور دستی را مشاهده می کنید. طبق تصویر کلید دارای دو ورودی و دو خروجی چهار پل و سه وضعیت قطع، وصل ورودی یک و وصل ورودی دو می باشد. طبق نقشه کلید دارای 4 دسته ترمینال است. ترمینال های 1 و 3 و 5 و 7 که با لیبل 1 مشخص شده اند مربوط به ورودی اول و ترمینال های 1 و 3 و 5 و 7 که با لیبل 2 مشخص شده اند مربوط به ورودی دوم هستند. خروجی هردو کلید مجزا با ترمینال های 2 و 4 و 6 و 8 مشخص شده که باید به یکدیگر و در نهایت به بار متصل می شوند. در برخی از کلید ها ممکن است ارتباط بین ترمینال های خروجی از قبل و توسط شرکت سازنده انجام شده باشد. این اتصالات در بیشتر مدل ها بیرون از قاب کلید بوده و می توانند توسط بهره بردار تغییر داده شوند. توسط این کلید می توان بار را در حالت قطع، تغذیه از ورودی یک و تغذیه از ورودی دو قرار داد.

انواع چنج آور

نصب کلید چنج آور دستی

کلیدهای آمپر بالا در سطح داخلی تابلو نصب شده و شینه ها و یا کابل های قطور به آن ها متصل می شوند. نکته ی مهم قبل از شروع سیم بندی، مطابقت دادن نوع و جریان بار با مشخصات درج شده روی پلاک کلید است. در کنار هر ترمینال یک حرف و یا مشخصه وجود دارد که باید به آن ها توجه کنیم. اگر از سیم برای اتصال کلید استفاده می کنید، در نظر داشته باشید که با سیم های رنگی، استفاده از شماره سیم و یا لیبل می توان ضریب خطا در سیم بندی را کاهش داد. در صورت استفاده از کابل های یک رنگ و یا شینه، می توان از لیبل، روکش حرارتی رنگی و یا رنگ آمیزی برای مشخص کردن اتصالات استفاده کرد. در تصویر زیر و در گزینه ی (a) شماره سیم، در گزینه ی (b) سرسیم، در گزینه ی (c) روکش حرارتی و در گزینه ی (d) دستگاه پرینت لیبل را مشاهده می کنید.

وایرشو، کابلشو

در صورت استفاده از سرسیم، کابلشو و یا شینه در نظر داشته باشید که قطر سیم یا کابل، ابعاد سر سیم، کابلشو، شینه، پیچ های اتصال و … با ترمینال های کلید مطابقت داشته باشد. عدم رعایت این موارد می تواند باعث از استاندارد خارج شدن اتصالات و بروز حوادث هنگام بهره برداری از کلید شود. در بسیاری از برند ها می توان از تبدیل های در نظر گرفته شده برای ترمینال ها استفاده کرد. مبدل هایی مانند انواع سیم گیر، توسعه دهنده ی ترمینال، اتصالات زاویه دار و … در لیست لوازم جانبی به و صورت جداگانه قابل تهیه هستند.

انواع کابلشو

جهت مطالعه ده ها مقاله ی تخصصی دیگر، بخش مقالات آموزش مدار فرمان را مشاهده کنید.

کلید چنج آور گردان

گروه دیگر کلیدهای چنج آور و دستی مدل زبانه ای یا گردان هستند. کلید چنج آور زبانه ای از نظر قدرت قطع و وصل یا آمپراژ عبوری در مقایسه با کلید چنج آور قدرت ضعیف تر است. به عبارت دیگر از این کلیدها در مدارهای کوچک تا متوسط استفاده می شود. کلید چنج آور زبانه ای بعلت ساختار خود معمولا روی درب تابلو برق نصب خواهد شد. کلید rotary changeover switch از نظر مکانیزم فرمان به دو گروه معمولی و برگشت فنری spring return و از نظر نوع وضعیت کاری به دو مدل با حالت صفر و بدون حالت صفر تقسیم می شود.

کلید دوطرفه با حالت صفر، دارای دو حالت وصل و یک حالت قطع بین آن ها بوده و با عنوان کلید یک، صفر و دو نیز شناخته می شود. در مدل برگشت فنری اگر کلید در وضعیت های یک یا دو رها شود، بلافاصله به وضعیت صفر بر می گردد. معمولا مدل های برگشت فنری در مدارهای فرمان و قدرت خاص استفاده می شوند. در تصویر زیر علامت مداری کلید چنچ آور زبانه ای یا دوطرفه و با صفر را مشاهده می کنید.

کلید دو طرفه با صفر

کلید دو طرفه بدون حالت صفر، فقط دو حالت وصل داشته و با عنوان کلید یک و دو نیز شناخته می شود. این کلید می تواند مکانیزم معمولی و یا برگشت فنری به وضعیت یک را داشته باشد. در مدل برگشت فنری اگر کلید در وضعیت دو رها شود، بلافاصله به وضعیت یک بر می گردد. در تصویر زیر علامت مداری کلید دوطرفه بدون صفر را مشاهده می کنید.

کلید دو طرفه

مطالبی که در حال مطالعه ی آن هستید به صورت تصویری در دوره ی جامع آموزش مدار فرمان شرح داده شده است. در این دوره با تجهیزات پایه مانند انواع کلیدها، کنتاکتورها، تایمرها، ساعت ها و غیره آشنا شده و نحوه ی سیم بندی آن ها را فراخواهیم گرفت. یک فصل از دوره ی آموزش مدار فرمان مربوط به شناخت سمبل های الکتریکی، مدارک مهندسی، نقشه ها و ترسیم مدارها در محیط اتوکد الکتریکال است. پس از فراگرفتن نحوه ی ترسیم مدارها و سیم بندی قطعات پایه وارد بخش های پیچیده تر مانند طراحی سیستم های چنج آور می شویم. در این فصل یک پروژه ی چنج آور با 3 ورودی توسط کلیدهای چنج آور موتور دار سوکومک و برد دیتا کام 207 طراحی و ساخته می شود. تابلوی فوق به یک دیزل موتور سازان تبریز متصل شده و تنظیم پارامترها صورت می گیرد.

نصب کلید چنج آور گردان

دیاگرام فنی یک کلید دو طرفه سه فاز معمولی و  با حالت صفر  را در تصویر زیر مشاهده می کنید. در قسمت صفحه ی راهنما مشخص شده که کلید دارای دو حالت وصل و یک حالت قطع با زاویه ی 90 درجه می باشد. زیر این قسمت یک کد وجود دارد که شرکت سازنده توسط آن نوع محصول خود را مشخص می کند. کلید در مجموع دارای 9 ترمینال می باشد. ترمینال های 2 و 6 و 10 برای ورودی اول ، ترمینال های 4 و 8 و 12 برای ورودی دوم و ترمینال های 1 و 5 و 9 برای خروجی در نظر گرفته شده اند. در جدول پائین دیاگرام مشخص شده که در وضعیت یک، ترمینال های 2 و 6 و 10 به خروجی متصل می باشند. در وضعیت صفر، هیچ یک از ترمینال ها به خروجی متصل نبوده و در حالت دو، ترمینال های 4 و 8 و 12 به خروجی متصل هستند.

کلید دو طرفه ی سه فاز

کلید چنج آور گردان را می توان داخل جعبه، روی درب تابلو برق و یا داخل آن به سادگی نصب کرد. برای آشنایی با طریقه نصب کلیدها در تابلو برق مقاله ی روش های نصب کلیدها را مطالعه کنید. قابل ذکر است که این کلیدها با توجه به برندهای مختلف در مدل های 1 تا 4 پل و از چند آمپر تا حدود 400 آمپر ساخته می شوند. از این کلیدها می توان در صنایع کوچک و متوسط استفاده کرد.

پس از نصب کامل کلید چنج آور باید آن را سیم بندی کنیم. با توجه به سه فاز و یا تک فاز بودن کلید چنج آور یا دو طرفه، تعداد ترمینال ورودی و خروجی در آن متفاوت است. نکته ی مهم قبل از شروع سیم بندی، مطابقت دادن نوع و جریان بار با مشخصات درج شده روی پلاک کلید می باشد. فرض کنید می خواهیم یک کلید دو طرفه سه فاز را برای جابجایی بار بین برق شهر و ژنراتور سیم بندی کنیم. در کنار هر ترمینال یک حرف و یا مشخصه وجود دارد که باید به آن ها توجه کنیم. یک دسته از ترمینال های ورودی را برای برق شهر، دسته ی دیگر ترمینال های ورودی را برای ژنراتور و دسته ی خروجی را برای اتصال به بار در نظر می گیریم. بهتر است از شماره سیم و یا سیم های رنگی برای این موارد استفاده کنیم.

می توان با تغییر در سیم بندی از این کلید برای تغییر جهت گردش در الکتروموتورهای سه فاز و تک فاز نیز استفاده کرد. قابل ذکر است که برای تغییر جهت گردش کلیدهای مخصوص وجود دارد که با تغییرات پلاتین های داخلی این کار را انجام می دهند.

تست و تنظیمات

این کلید المان تنظیمی نداشته ولی قبل از بهره برداری نیاز به تست دارد. تست های این کلید را می توان به دو گروه تست در بی برقی و تست در برق داری تقسیم کرد. برای انجام تست های نهایی این مراحل را انجام دهید:

  • از نصب صحیح و عمکلرد مکانیکی، اینترلاک ها و … کلید اطمینان حاصل کنید. کلید را چند بار قطع و وصل کنید.
  • با توجه به رنگ سیم ها، شماره سیم ها و کمک گرفتن از اهم متر، صحت مدار خود را کنترل کنید.
  • در قدرت های بالا و با استفاده از میگر، قدرت عایقی سیم ها و مقاومت پلاتین ها را کنترل کنید.
  • اگر کلید دارای حالت صفر بود، پس از کنترل نهایی، آن را در وضعیت قطع قرار داده و یکی از ورودی ها را برق دار کنید. برای قطع و وصل این کلید کافی است دسته ی آن را چرخانده و در مقابل وضعیت های موجود قرار دهید. برای وضعیت خاموش ممکن است عبارت های صفر یا OFF روی کلید نوشته شده باشد. در این مرحله نیز می توانید صحت اتصال سیم ها به ترمینال های ورودی را با یک اهم متر و یا فازمتر چک کنید.
  • توجه کنید که اگر کلید دارای حالت صفر نباشد، به محض وصل یکی از ورودی ها، خروجی کلید نیز برق دار می شود. پس قبل از این کار اقدامات لازم مانند جدا کردن بار، کنترل کردن وضعیت کابل ها و … را انجام دهید.
  • در این مثال از کلید برای جابجایی بین برق شهر و ژنراتور استفاده شده است. نکته ی مهم در این مثال توالی صحیح فازها می باشد. هنگام جابجایی بار بین برق شهر و ژنراتور نباید توالی تغییر کند. برای مشخص کردن توالی فازها می توان از توالی سنج، کنترل فاز و یا یک الکتروموتور به فاز استفاده کرد. توالی را تست کرده و در صورت نیاز آن را تغییر دهید.
  • اگر کلید دارای حالت قطع باشد، با بازدید کردن شرایط مدار و بارهای متصل شده به خروجی کلید می توانید یکی از حالت های آن را وصل کرده و نتیجه را کنترل کنید. در صورتی که کلید بدون حالت قطع باشد نیازی به وصل آن نیست و می توانید وضعیت خروجی را کنترل کنید. در صورتی که کلید جزئی از یک تابلو برق و یا مدار جدید می باشد، تست در شرایط برق دار فقط باید در صورتی انجام شود که کل کار تمام شده و هیچ کس روی آن مشغول به کار نباشد.
  • ورودی دوم را برق دار کرده و وضعیت و صحت آن را تست کنید. کلید را در وضعیت دوم قرار داده و توالی را تست کرده و در صورت نیاز آن را تغییر دهید.

کار با کلید چنج آور زبانه ای

بهره برداری از این کلیدها ساده و مانند کلید چنج آور قدرت دستی است. کلید چنج آور دستی معمولا بدون نیاز به سرویس و نگه داری بوده و در قسمت راهنمای آن برای حالت قطع عبارت صفر یا OFF و برای حالت وصل اول عبارت یک  و حالت وصل دوم عبارت 2 درج شده است. برای جابجایی بین دو منبع کافی است دسته ی کلید چنچ آور دستی را چرخانده و در مقابل وضعیت مورد نظر قرار دهید. برخی از کلیدها ممکن است دارای سیستم های حفاظتی و اینترلاک باشند. اگر کلید ا ز نوع برگشت فنری باشد، پس از رها کردن دسته ی آن پلاتین ها تغییر وضعیت داده و به حالت اول بر می گردند. هرگز سعی نکنید این کلید را با اشیاء خارجی در وضعیت های دیگر قفل کنید.

این مقاله تا چه حد برای شما مفید بود؟

میانگین امتیاز 4 / 5. تعداد رای: 4

8 پاسخ
  1. فردوس شعبانلو
    فردوس شعبانلو گفته:

    سلام سال نو مبارک من یک دیزل ژنراتور مککالته دارم که بطور دستی استارت میخوره میخواستم مطالعه ای داشته باشم مبنی براینکه آیا سیستم چنج اور لازمه یا خیر.

    پاسخ
    • مثلث زرد
      مثلث زرد گفته:

      سلام. سال نو مبارک. نحوه ی استارت خوردن می تونه دستی یا خودکار باشه اما برای جابجای بین برق شهر و ژنراتور باید یک سیستم ایمن چنج آور وجود داشته باشه. این کار رو می تونید با دو کنتاکتور، بریکر موتور دار یا یک کلید چنج آور انجام بدید.

      پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *