بریکر نشتی جریان سه فاز

در این مقاله نکات مهم در خصوص بریکر یا کلید نشتی جریان سه فاز بررسی شده است. مدارهای سه فاز به دو گروه کلی سه و چهار سیمه تقسیم می شوند. مدار سه فاز-سه سیمه فاقد هادی نول بوده و در سطح LV برای تغذیه ی مصرف کننده های دوفاز و سه فاز مانند ترانسفورماتورها و الکتروموتورها بکار می رود. در ولتاژهای MV و بالاتر از مدار سه فاز-سه سیمه جهت انتقال و توزیع انرژی استفاده می شود.

مدار سه فاز-چهار سیمه دارای هادی خنثی یا نوترال است. توزیع انرژی عمومی و اختصاصی در سطح LV اغلب به شکل چهار سیمه انجام می شود. در تمام مدارهای سه فاز ریسک آتش سوزی الکتریکی، تماس مستقیم و تماس غیر مستقیم وجود دارد. به منظور کاهش خطرات فوق، می توان از RCCB های سه فاز در مدارهای سه و چهار سیمه استفاده کرد. سیستم داخلی و روش کار RCCB سه فاز دقیقا شبیه به RCCB تکفاز است. این تجهیز دارای یک ترانس کوربالانس داخلی بوده که تمام هادی های فاز و نول از داخل آن عبور می کنند.

تصویر 1 بریکر جریان باقی مانده 3 فاز + نول

ابعاد و کنتاکت ها

بریکر جریان باقی مانده ی سه فاز اغلب به صورت 4 پل تولید می شود. این بریکر در خانواده ی مینیاتوری 4 ماژول محسوب شده و عرض نهایی آن حدود 72 میلی متر است. قابل ذکر است عرض هر ماژول مینیاتوری 18 میلی متر است. اندازه ی بریکرهای نشتی جریان 3 فاز ممکن است بر اساس تعداد پل، خانواده و برند متفاوت باشد. برخی بریکرهای سه فاز فاقد پل نول هستند. در تصویر یک نمونه بریکر یا کلید نشتی جریان سه فاز اشنایدر را مشاهده می کنید. این بریکر دارای 4 ترمینال ورودی و 4 ترمینال خروجی است. ورودی و خروجی نول در این بریکر با حرف N مشخص شده است. بریکر زیر مانند نمونه های تکفاز دارای اهرم قطع و وصل، نمایشگر وضعیت کنتاکت های قدرت، نمایشگر تریپ و دکمه ی تست می باشد.

تصویر 2 بریکر جریان باقی مانده ی سه فاز اشنایدر سری Acti9 ilD

سمبل بریکر نشتی جریان سه فاز

سمبل بریکر جریان باقی مانده 3 فاز ممکن است با توجه به وجود یا عدم وجود کنتاکت نول و موقعیت قرارگیری آن متفاوت باشد. در تصویر دو نماد بریکر سه فاز را مشاهده می کنید. بریکر سمت چپ یک RCCB سه پل بوده و فقط دارای حفاظت جریان باقی مانده است. بریکر سمت راست یک RCBO چهار پل بوده و دارای حفاظت اتصال کوتاه، اضافه بار و جریان باقی مانده می باشد. در نظر داشته باشید که بریکر سمت راست یک مدل سه فاز + نول است. کنتاکت نول این بریکر فقط دارای حفاظت جریان باقی مانده بوده و دارای عنصر مغناطیسی و حرارتی نیست.

تصویر 3 نماد مداری RCCB سه پل و RCBO چهار پل

به منظور نمایش اجزای داخلی و موقعیت کنتاکت نول از دیاگرام های دیگری استفاده می شود. کنتاکت نول بریکر چهار پل می تواند سمت راست یا چپ آن باشد. در تصویر دو نمونه بریکر نشتی جریان سه فاز و چهار پل را مشاهده می کنید. این دو نماد از نظر موقعیت کنتاکت نول با یکدیگر متفاوت هستند. همانطور که مشاهده می کنید مقاومت تست بریکرهای جریان باقی مانده چهار پل ممکن است بین فاز و نول یا بین دو فاز قرار داشته باشد. محل قرارگیری مقاومت تست با توجه به نوع مدار مهم بوده و باید مشخص شود. این مقاومت داخل بریکر بوده و امکان ویرایش ندارد.

تصویر 4 بریکر جریان باقی مانده سه فاز و چهار پل با موقعیت متفاوت کنتاکت نول

سیم بندی بریکر نشتی جریان سه فاز

انتخاب تجهیزات حفاظت جریان باقی مانده باید بر اساس نوع و جریان مدار انجام شود. در مدارهای سه فاز و با جریان پائین می توان از خانواده ی مینیاتوری استفاده کرد. بریکرهای جریان باقی مانده در این کلاس به شکل های سه و چهار پل تولید می شوند. بریکرهای جریان باقی مانده ی 4 پل در بازار روتین بوده و در مدارهای 3 و 4 سیمه قابل استفاده هستند. هنگام نصب و سیم بندی بریکر جریان باقی مانده 4 پل باید به جهت ورودی-خروجی و ترتیب اتصال فازها و نول توجه کنید. کنتاکت نول در بریکرهای 4 پل می تواند سمت راست یا چپ باشد. این کنتاکت در RCCB های سه فاز معمولا با حرف N مشخص می گردد. اتصال و استفاده از بریکر نشتی جریان 4 پل در مدارهای سه فاز و چهار سیمه بسیار ساده است.

جهت استفاده از RCCB چهار پل در مدارهای سه سیمه باید به چند نکته توجه کنید. مدارهای سه فاز و سه سیمه فاقد هادی نول هستند. عدم اتصال هادی نول باعث اختلال در عملکرد سیستم حفاظت جریان باقی مانده نشده ولی ممکن است دکمه تست را غیر فعال کند. دکمه تست در RCCB سه فاز مانند نمونه های تکفاز عمل کرده و یک مقاومت را وارد مدار می کند. محل قرارگیری مقاومت در بریکر جریان باقی مانده ی سه فاز می تواند دو حالت زیر را داشته باشد:

• بین ورودی نول و فاز کناری آن
• بین دوفاز

تصویر 5 محل قرارگیری مقاومت تست بین فاز و نول (سمت چپ) و دو فاز (سمت راست)

برای رفع عدم عملکرد دکمه ی تست می توان از سه راه حل استفاده کرد:

• اتصال هادی نول به ورودی بریکر و عدم استفاده از آن در مدار
• تهیه ی بریکر سه پل یا چهار پل با مقاومت تست بین دو فاز
• اتصال یکی از فازها به کنتاکت نول به صورت مستقیم یا با استفاده از مقاومت خارجی

در برخی موارد هادی خنثی در محل نصب بریکر وجود داشته ولی در مدار خروجی به آن نیازی نیست. به عنوان مثال یک تابلوی کنترل الکتروموتور را تصور کنید. در این تابلو ممکن است هادی نول برای کنترل مدار فرمان وجود داشته باشد ولی الکتروموتورهای سه فاز به آن نیازی ندارند. در این شرایط اگر طبق تصویر، مقاومت تست RCCB چهار پل بین نول و فاز باشد، می توان هادی نول را فقط به ورودی آن متصل کرد. اتصال هادی نول به ورودی کنتاکت نول باعث فعال شدن دکمه تست خواهد شد. در نظر داشته باشید که اتصال هادی نول به ورودی بریکر و عدم استفاده از خروجی آن هیچ اختلالی در عملکرد بریکر ایجاد نخواهد کرد.

تصویر 6 اتصال هادی نول به ورودی RCCB جهت فعال کردن دکمه تست

در مدارهای سه فاز و سه سیمه می توان از بریکرهای جریان باقی مانده ی چهار پل با مقاومت تست دو فاز استفاده کرد. این مقاومت به صورت داخلی بین دو فاز وجود داشته و نیازی به ویرایش توسط شما نیست. در بریکرهای دارای مقاومت تست دوفاز نیازی به اتصال هادی خنثی نیست. به عبارت دیگر اتصال یا عدم اتصال هادی خنثی به بریکر تفاوتی در سیستم حفاظتی آن ایجاد نخواهد کرد. در تصویر دیاگرام بریکر چهار پل با مقاومت تست دو فاز را مشاهده می کنید.

تصویر 7 بریکر جریان باقی مانده 4 پل با مقاومت تست دوفاز

در صورت عدم دسترسی به هادی نول و بریکر با مقاومت دو فاز می توان از روش آخر در مدارهای سه سیمه استفاده کرد. در این حالت یکی از فازهای دیگر به کنتاکت نول متصل خواهد شد. با این اتصال مقاومت تست بین دو فاز مخالف قرار گرفته و می تواند مکانیزم بریکر را تست کند. تاکید می شود که قبل از اتصال مستقیم فاز مخالف به کنتاکت نول باید ولتاژ قابل تحمل مقاومت داخلی بریکر را بررسی کنید. میزان ولتاژ مجاز مقاومت تست در کاتالوگ شرکت سازنده قید می شود. در صورت کمتر بودن ولتاژ مجاز مقاومت داخلی از اختلاف پتانسیل بین دوفاز، از یک مقاومت خارجی استفاده می شود. میزان مقاومت خارجی بر اساس ولتاژ بین دوفاز و ولتاژ مقاومت داخلی محاسبه خواهد شد. برخی از برند ها میزان مقاومت خارجی را در کاتالوگ خود مشخص کرده اند. نحوه اتصال مقاومت تست خارجی را در تصویر مشاهده می کنید.

تصویر 8 اتصال فاز یک فاز دیگر به ورودی

تست بریکر نشتی جریان سه فاز

تست بریکر یا کلید نشتی جریان سه فاز با مقاومت داخلی و انواع RCD تستر انجام می شود. جهت استفاده از مقاومت تست داخلی باید نکات مربوط به سیم بندی بریکر را رعایت کنید. مقاومت داخلی فقط در صورت اتصال صحیح و برقدار بودن مدار عمل می کند. تاکید می شود که اتصال ولتاژ بالا به مقاومت تست به سرعت آن را از بین خواهد برد. دکمه ی تست بریکرهای جریان باقی مانده ی سه فاز نیز باید به صورت ماهانه فشرده شود. با فشردن دکمه ی تست بلافاصله باید بریکر در وضعیت قطع قرار بگیرد.

روش دیگر استفاده از RCD تسترها است. دستگاه های تست RCD اغلب به صورت دو سیمه ساخته می شوند. جهت تست RCCB سه فاز باید از RCD تستر بین فازهای مختلف و نول استفاده کنید. قبل از اتصال دستگاه حتما به راهنمای شرکت سازنده مراجعه کرده و روش کار به همراه ولتاژ مجاز جهت تست را تعیین کنید.