پلاک خوانی موتور الکتریکی سه فاز

مهارت پلاک خوانی موتور الکتریکی اولین گام در طراحی مدار راه اندازی و روش نصب موتور است. اطلاعات بسیار زیادی از موتور معمولا در قالب یک پلاک فلزی روی بدنه ی آن نصب می شود. از آنجایی که این اطلاعات بر اساس نوع، سایز، مدل و آیتم‌های دیگر موتور هستند، شرکت سازنده باید آن‌ها را در اختیار بهره‌بردار نهایی قرار دهد. به منظور تقویت مهارت پلاک خوانی در این مقاله و مقالات بعدی یک نمونه پلاک موتور زیمنس را بررسی می کنیم. در این پلاک بیش از 30 آیتم و مشخصه وجود دارد که به صورت کامل شرح داده شده اند. در ادامه آیتم های درج شده روی پلاک موتور سه فاز قفس سنجابی شرکت زیمنس را بررسی خواهیم کرد.

در این قسمت گروه بندی اطلاعات ثبت شده روی پلاک موتور را مشاهده می کنید. برای مطالعه ی مطالب هر گروه لطفا روی عنوان آن کلیک کنید. قابل ذکر است که برخی از این اطلاعات در مقالات جداگانه ای شرح داده شده اند. پلاک خوانی موتور الکتریکی به همراه مثال های بیشتر در محیط های واقعی را می توانید در دوره جامع راه اندازی و حفاظت موتورهای سه فاز مشاهده کنید.

پلاک موتور چیست؟

مشخصات عمومی موتور

• شماره محصول
• استاندارد موتور

اطلاعات ابعاد و نصب الکتروموتورها

• سایز بدنه موتور
• طریقه نصب و قرارگیری موتور
• حفاظت در برابر نفوذ اجسام خارجی یا IP
• وزن
• سایز بلبرینگ
• اطلاعات آپشنال روغن یا گریس

کلاس حرارتی عایق موتورها

• کلاس حرارتی
• محدوده ی دمای مجاز کاری
• ارتفاع مجاز از سطح دریا
• گواهینامه های دریایی

چرخه ی کاری الکتروموتور یا Duty Cycle

• نوع لرزش
• ضریب خدمات
• چرخه و دوره کاری موتور
• جدول بازدهی استاندارد
• نوع طراحی رتور، نوع محفظه موتور

نوع خنک کنندگی و گشتاور موتور

• نوع تهویه و خنک کنندگی موتور
• گشتاور موتور القایی

مشخصات الکتریکی و سربندی موتور

• سطح ولتاژ در انتخاب اتصال ستاره یا مثلث
• فرکانس
• جریان نامی موتور
• توان نامی موتور
• ضریب توان در موتور الکتریکی
• محاسبه بازدهی یا راندمان موتور
• سرعت نامی
• کلاس بازدهی
• محاسبه جریان رتور قفل شده
• اطلاعات اختیاری
• اطلاعات دلخواه مشتری

لغزش موتور القایی و محاسبه گشتاور

• لغزش موتور القایی Slip و سرعت نامی
• جدول سرعت سنکرون
• گشتاور موتور القایی

پلاک موتور چیست؟

به منظور دسترسی سریع به اطلاعات الکتروموتورها، آیتم‌های بسیار مهمی بر اساس استانداردهای مختلف طبقه‌بندی می شوند. این اطلاعات به صورت پلاک‌های فلزی یا برچسب‌های کاغذی روی بدنه‌ی موتورها نصب خواهد شد. قابل ذکر است که اطلاعات تکمیلی در خصوص استاندارد ساخت، نتایج تست‌ها و غیره را می‌توانید در وب سایت شرکت‌های سازنده جستجو کنید.

از استانداردهای بسیار مهم در طبقه‌بندی و درج اطلاعات الکتروموتورها روی پلاک می‌توان به استانداردهای IEC و NEMA اشاره کرد. در جدول زیر اطلاعاتی ممکن بر اساس این استانداردها روی پلاک و بدنه‌ی الکتروموتورهای AC و DC را مشاهده می‌کنید که در ادامه و در بخش پلاک خوانی موتور این موارد را به صورت کامل بررسی می کنیم.

مشخصات عمومی پلاک موتور الکتریکی

جهت آشنایی با نحوه‌ی درج اطلاعات در پلاک الکتروموتورها به تصویر زیر توجه کنید. این پلاک از کاتالوگ الکتروموتورهای SIMOTICS زیمنس بوده و حاوی 31 آیتم در خصوص مشخصات، اتصال و نحوه‌ی بهره‌برداری از الکتروموتور است. در بالاترین قسمت پلاک معمولا مشخصات عمومی  درج می شود. به عنوان مثال به بخش های های لایت شده در پلاک زیر توجه کنید. این 8 آیتم در ادامه بررسی شده اند.

در این ویدئو به بررسی پلاک یک الکتروموتور سه فاز یک اسب بخار می پردازیم. این اطلاعات در انتخاب نحوه ی راه اندازی و حفاظت از الکتروموتور بسیار مهم است. این ویدئو برگرفته از دوره ی جامع راه اندازی و حفاظت موتورهای سه فاز بوده که مسائل پلاک خوانی و انتخاب تجهیزات برای مدارهای تک ضرب، ستاره مثلث و سافت استارتر و غیره را شرح می دهد.

1. تیپ ماشین در پلاک خوانی موتور الکتریکی

با نگاه اول به این آیتم می توان تعداد فازها، نوع ولتاژ و نوع ماشین را مشاهده کرد. طبق این اطلاعات ماشین فوق یک الکتروموتور سه فاز جریان متناوب است. در نظر داشته باشید که قبل از نصب یک الکتروموتور باید نوع ولتاژ درج شده روی پلاک آن را با منبع تغذیه مطابقت دهیم. به صورت کلی الکتروموتورها می‌توانند با جریان متناوب، جریان مستقیم و یا در برخی موارد خاص با هردوی آن‌ها کار کنند. در صورتی که مایل باشید برای راه‌اندازی الکتروموتورهای قفس سنجابی از مدارهای کنتاکتوری یا سافت استارتر استفاده کنید منبع تغذیه‌ی شما حتما باید از نوع متناوب یا AC باشد. در کنترل الکتروموتور القایی با درایو می‌توان از جریان مستقیم در باس DC استفاده کرد.

در صورتی که الکتروموتور قابلیت اتصال به منبع الکتریکی مورد نظر شما را داشت، در ادامه باید روش اتصال و میزان ولتاژهای مجاز را کنترل کنید. قابل ذکر است که با توجه به نوع اتصال ممکن است میزان ولتاژ الکتروموتور تغییر کند. این اطلاعات در بخش‌های دیگر پلاک مانند ولتاژ نامی و نوع اتصال به صورت دقیق آورده شده است.

2. نوع موتور

در این قسمت یک کد با عنوان شماره‌ی تیپ موتور یا Motor Type وجود دارد. شماره‌ی تیپ موتور مشخص کننده‌ی خانواده، سری، گروه و دیگر اطلاعات محصول است. به عنوان مثال عبارت 1AV3164A در وب سایت کاتالوگ‌های زیمنس از گروه موتورهای General Purpose Motor یا GP ارائه کننده‌ی اطلاعات دقیق این ماشین خواهد بود.

در صفحه‌ی محصول قید شده که این الکتروموتور فشار ضعیف قفس سنجابی از خانواده‌ی SIMOTICS بوده و طبق استاندارد IEC ساخته شده است. در ادامه می توانید توضیحاتی در خصوص نوع تهویه، مقاومت در برابر نفوذ اجسام خارجی، کلاس حرارتی عایق، نوع بدنه، کلاس راندمان، تعداد قطب، سایز فریم، توان در فرکانس 50 و 60 هرتز، محدوده‌ی قابل نصب و غیره را مشاهده کنید. منظور از محدوه ی قابل نصب، محدوده‌های پر خطر از نظر گردو و غبار و گازهای قابل اشتعال است.

در صفحه‌ی فوق بخش‌های دیگری برای دریافت کاتالوگ، لیست قیمت، تصاویر و اطلاعات تکمیلی نیز وجود دارد که می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر روی آن‌ها کلیک کنید.

3. آدرس شرکت سازنده

در پلاک الکتروموتورها علاوه بر نام شرکت سازنده ممکن است اطلاعات تکمیلی دیگری مانند آدرس، شماره تماس، وب سایت و غیره نیز وجود داشته باشد. در این پلاک آدرس شرکت زیمنس در شهر نورنبرگ در کنار عبارت ساخت آلمان درج شده است.

4. شماره محصول در پلاک خوانی موتور به چه معناست

عبارت 1LE1023-1DA43-4AA0-Z ترکیبی از حروف و اعداد بوده و جهت بیان مشخصات الکتروموتور در سه گروه زیر استفاده می‌شود:

1. کارکترهای 1 تا 7 معرف نوع تهویه، بدنه، راندمان و غیره
2. کارکترهای 8 تا 12 معرف اندازه فریم، تعداد قطب ها، فرکانس و غیره
3. کارکترهای 13 تا 16 معرف نوع ساخت، حفاظت، محل قرارگیری تخته کلم و غیره

قابل ذکر است که کارکتر 17 معرف موارد خاص و سفارشی بوده و پس از خط تیره قرار خواهد گرفت. توضیحات مختصر در خصوص کاراکترهای شماره محصول شرکت زیمنس طبق استاندارد IEC در جدول زیر آورده شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص هر کاراکتر و زیر مجموعه‌های آن لطفا به کاتالوگ الکتروموتورهای زیمنس سری SIMOTICS مراجعه کنید.

5. ماه و سال ساخت

در این بخش یک کد 18 کارکتری وجود دارد که با یک / به دو بخش تقسیم شده است. چهار کارکتر اول بعد از حرف E در این کد مشخص کننده‌ی سال و ماه تولید الکتروموتور با فرمت YYMM هستند. به عبارت ساده‌تر این الکتروموتور در ماه اول سال 2017 تولید شده‌است.

6. شماره سریال

کارکترهای بعدی این کد مشخص کننده‌ی شماره‌ی سریال الکتروموتور هستند. همانگونه که مشاهده می‌کنید قرار دادن تاریخ تولید در ابتدای شماره‌ی سریال یک روش پرکاربرد در شرکت‌های سازنده است.

7. نوع بالانس شفت موتور در پلاک موتور سه فاز

توان مکانیکی الکتروموتور توسط تجهیزات مختلفی مانند کوپلینگ، پولی، کلاچ و غیره به بار منتقل می‌شود. در اغلب موارد و برای محکم کردن اتصال بین شفت الکتروموتور و بخش‌های ذکر شده از یک قطعه‌ی واسط با عنوان خار یا کلید استفاده خواهد شد.

محل قرار گیری کلید یا خار به نحوی طراحی می‌شود که نیمی از آن روی شفت و نیم دیگر آن روی پولی، کوپلینگ یا تجهیزات دیگر قرار بگیرد. به‌عنوان مثال در تصویر مقابل محل قرارگیری خار در یک پولی را مشاهده می‌کنید.

از آنجایی که نصب کلید یا خار می‌تواند شفت الکتروموتور را از حالت بالانس کامل خارج کند، شرکت‌های سازنده باید نحوه‌ی بالانس شفت در مراحل تولید را مشخص کنند. برای این کار از سه حرف زیر روی پلاک الکتروموتور استفاده می‌شود:

• H: شفت بالانس شده با نیمه کلید یا Balancing with Half-Key
• F: شفت بالانس با کلید کامل یا Balancing with Full-Key
• N: شفت بالانس بدون کلید یا Balancing without Key

8. مشخصه‌ها و استانداردهای روی پلاک موتور

در پلاک الکتروموتور ممکن است چند علامت استاندارد و یک سری کد را مشاهده کنید. این علائم و کد ها بیان کننده‌ی استانداردهایی هستند که الکتروموتور بر اساس آن‌ها طراحی، ساخته و تست شده‌است. به عنوان مثال در این الکتروموتور وجود علامت CE و کد IEC/EN60034 بیان کننده‌ی انطباق این محصول با استاندارد جهانی IEC و استاندارد اروپایی EN است. استانداردهای IEC و EN با کد 60034 در خصوص الکتروموتورهای دوار بوده که برخی از زیر مجموعه‌های آن را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

در مقالات بعدی دیگر مشخصه های روی پلاک موتور را چهت پلاک خوانی بررسی خواهیم کرد.
برداشت اطلاعات از روی پلاک تجهیزات یکی از مهمترین مهارت های شما به عنوان متخصص برق است. با توجه به تعداد زیاد موتورهای موجود در صنعت باید پلاک خوانی این تجهیز را در اولویت قرار دهیم. ویدئوی زیر برگرفته از دوره جامع راه اندازی و حفاظت موتورهای سه فاز است: