تایمر تاخیر در وصل On-Delay Timer

گروه دیگری از توابع پرکاربرد در برنامه‌ نویسی لوگو Special function ها یا فانکشن های خاص هستند. این بلوک های برنامه نویسی در منوی Instruction قرار داشته و از اهمیت بالایی برخوردارند. قسمت Special function از بخش های متفاوتی تشکیل شده که تایمر ها یکی از مهم ترین توابع در این منو است. در لوگو سافت انواع مختلفی از تایمرها مانند تاخیر در وصل، تاخیر در قطع و غیره وجود دارد. در تصویر زیر موقعیت تایمر ها در نرم افزار لوگو را مشاهده می کنید.

در این ویدیو تایمر تأخیر در وصل ON DELAY را بررسی می کنیم. برای تنظیم پارامتر این عملگر یک بخش با عنوان other وجود دارد. در بخش Other دو گزینه Retentivity و Protection Active قرار داشته که در این ویدیو به بررسی گزینه REM یا Retentivity پرداخته شده است. این ویدیو برگرفته از دوره جامع لوگو 8 زیمنس است.

معرفی و پیکربندی

تایمر تاخیر در وصل یا On-delay یکی از مدل های زمان سنجی موجود در نرم افزار لوگو است. در تصویر زیر شماتیک بلوک یک On delay timer را مشاهده می کنید.

در تایمر تاخیر در وصل تا زمانی که تاخیر تنظیم شده برای تایمر به اتمام نرسد، خروجی تایمر فعال نخواهد شد. این تایمر شامل 3 ترمینال یا پایه های Trg ،Par یا Trigger و Q یا Output است. عملکرد در این بلوک با یک شدن سطح سیگنال ورودی به پایه Trg و پس از گذشت مدت زمات تعیین شده در قسمت Parameter خروجی Q فعال می‌شود. به بیان دیگر همانطور که از اسم این تایمر مشخص است، فعال شدن خروجی این تایمر با تاخیر همراه است. در نظر داشته باشید که در صورت غیر فعال و صفر شدن سیگنال ورودی به پایه Trg خروجی Q غیر فعال و شمارش زمان تعیین شده در قسمت Parameter متوقف خواهد شد. به عبارت دیگر روشن بودن خروجی این تایمر به دو عامل زیر بستگی دارد:

• یک بودن سطح سیگنال ورودی به پایه Trg
• طی شدن مدت زمان مشخص شده در صفحه مشخصات بلوک در پنجره Parameter

در تصویر زیر نمودار زمانی تایمر تاخیر در وصل را مشاهده می‌کنید.

جهت پیکربندی تایمر تاخیر در وصل باید از پنجره مشخصات آن استفاده کنیم. این کار به دو روش انجام می شود:

• دابل کلیک روی بلوک تایمر در صفحه برنامه‌ نویسی
• کلیک راست روی بلوک تایمر و انتخاب گزینه Block Properties

در تصویر زیر پنجره مشخصات تایمر On-Delay آورده شده است.

در پنجره مشخصات این بلوک تنظیمات زیر قابل انجام است:

• نوشتن توضیحات مورد نظر جهت نمایش روی صفحه برنامه‌ نویسی در تب Comment
• تنظیمات مربوط به مدت زمان تاخیر در روشن شدن تایمر در تب Parameter

در برخی موارد به منظور نمایش مدت زمان On-Delay یا تاخیر در روشن شدن خروجی تایمر، از حرف T استفاده می شود. به عبارت دیگر مدت زمان تاخیر در تغییر سطح سیگنال خروجی از 0 به 1 با پارامتر T نمایش داده می شود. به عنوان مثال در تصویر زیر بلوک تایمر تاخیردر وصل به همراه جعبه پارامتر آن نمایش داده شده است. جعبه پارامتر را در مقاله بلوک های برنامه نویسی در لوگو بررسی کردیم. حرف T در جعبه پارامتر همان مدت زمان تنظیمی تاخیر در روشن شدن خروجی تایمر است. حرف Ta در جعبه پارامتر نشان دهنده ی مدت زمان در حال شمارش یا سپری شده می باشد.

در تصویر زیر از قسمت مشخص شده با شماره 1 می‌توان یک نام دلخواه به بلوک تایمر اختصاص داد. در قسمت مشخص شده با شماره 2 مدت زمان تاخیر در روشن شدن تایمر یا همان T را وارد می کنیم.

طبق تصویر زیر، واحد شمارش زمان در قسمت On-Delay روی سه نوع واحد زمانی ثانیه، دقیقه و ساعت قابل تنظیم است.

در صورت تنظیم این واحد زمانی روی Seconds ، عدد نوشته شده در جایگاه سمت چپ بر حسب ثانیه و عدد نوشته شده در جایگاه سمت راست بر حسب صدم ثانیه است.
در قسمت Others دو گزینه Retentivity و Protection Active نیز وجود دارد. در تصویر زیر موقعیت این گزینه ها نمایش داده شده اند.

گزینه ی Retentivity

به صورت کلی حافظه ی لوگو 8 دارای دو قسمت Program memory و Retentive memory یا Rem است. برنامه ی لوگو در حافظه Program memory نوشته می شود. از جمله محدودیت های این حافظه عبارت اند از:

• تعداد بلوک های قابل استفاده در برنامه
• حداکثر تعداد بایت های اشغال شده توسط برنامه

مقدار مانای بلوک‌ها در هنگام قطع برق در حافظه ی Retentive یا حافظه‌ی مانا ذخیره می‌شوند. پس از وصل برق مجددا این مقادیر بازنشانی خواهند شد. این حافظه مخصوص توابع ویژه، SFBs یا Special Function Blocks است. برخی از بلوک ها مانند hours counter به صورت پیشفرض همواره قابلیت مانا بودن را دارند. امکان استفاده از حافظه ی مانا در بلوک های مجهز به گزینه Retentivity تنها در صورت فعال بودن این گزینه وجود دارد. به بیان دیگر بلوک‌هایی که شامل گزینه Retentivity هستند تنها در صورت فعال بودن این گزینه می‌توانند از حافظه ی مانا استفاده کنند. در جدول زیر منابع در دسترس حافظه ی لوگو ذکر شده است. به عبارت دیگر حداکثر منابع قابل اشغال توسط یک برنامه ی لوگو طبق جدول زیر  خواهد بود.

حداکثر تعداد بلوک قابل استفاده در حافظه REM	حداکثر تعداد بلوک ها در حافظه Program memory	بایت ها	ورژن لوگو
250	400	8500	LOGO! 0BA8

در جدول زیر حافظه ی اشغال شده در Program memory و Rem memory در صورت استفاده از بلوک ها ی مختلف لوگو 8 آورده شده است.

Rem memory		Program memory		تابع
توابع پایه
–		12		AND
–		12		AND with edge evaluation
–		12		NAND (not AND)
–		12		NAND with edge evaluation
–		12		OR
–		12		NOR (not OR)
–		8		XOR (exclusive OR
–		8		NOT (Negation)
توابع خاص
تایمرها
3		12		On-delay
3		16		Off-delay
3		16		On-/Off-delay
3		16		Retentive on-delay
3		12		Wiping relay (pulse output)
4		20		Edge triggered wiping relay
3		16		Asynchronous pulse generator
–		16		Random generator
3		16		Stairway lighting switch
3		20		Multiple function switch
–		24		Weekly timer
–		12		Yearly timer
–		40		Astronomical clock
19		28		Stopwatch
کانترها
5		32		Up/down counter
13		36		Hours counter
–		20		Threshold trigger
آنالوگ ها
–		20		Analog threshold trigger
–		20		Analog differential trigger
–		24		Analog comparator
–		24		Analog watchdog
–		12		Analog amplifier
–		32		Pulse Width Modulator (PWM)
–		24		Mathematic instruction
1		16		Mathematic instruction error detection
–		20		Analog multiplexer
–		40		Analog ramp
2		44		PI controller
–		20		Analog filter
7		20		Max/Min
20		32		Average value
سایر
1	12		Latching relay
1	12		Pulse relay
–	12		Message texts
2	12		Softkey
1	16		Shift register

در صورت فعال بودن گزینه ی Retentivity:

• با قطع برق، داده‌ های جاری در بلوک مربوطه در حافظه تغییر نمی‌کند. به این ترتیب مقادیر داده‌های فعلی در حافظه حفظ خواهد شد.
•  اگر لوگو از حالت RUN روی حالت STOP رفته و مجددا استارت شود و یا تغذیه لوگو قطع و وصل شود، شمارش مدت زمات T در تایمر از ابتدا آغاز نمی‌شود. برای درک بهتر این نکته به مثال زیر توجه کنید. در این مثال از یک بلوک High، بلوک X1، بلوک تایمر تاخیر در وصل و بلوک خروجی دیجیتال Q1 استفاده شده است.

تنظیمات مربوط به تایمر به این شکل است:

با انتقال این برنامه روی مینی PLC لوگو پس از گذشت 3 ثانیه خروجی Q1 روشن می‌شود. در این حالت اگر برق قطع و مجددا وصل شود تایمر به کاری که قبل از قطع تغذیه در حال انجام آن بوده ادامه می‌دهد. به بیان دیگر در لحظه روشن شدن لوگو خروجی Q1 نیز روشن شده و نیازی به گذشت 3 ثانیه نیست. این پدیده به دلیل فعال بودن گزینه Retentivity در پنجره مشخصات تایمر است. در صورتی غیر فعال بودن این گزینه، خروجی Q1 با 3 ثانیه تاخیر روشن می شود.

مطالب شرح داده‌شده در این مقاله را می‌توانید به‌صورت ویدئو در دوره تصویری لوگو زیمنس مشاهده کنید. در این دوره‌ی آموزشی با انواع پی ال سی، زبان‌های برنامه‌نویسی و مینی پی ال سی لوگو زیمنس آشنا می‌شویم. آموزش لوگو از ابتدا صورت گرفته و شامل بررسی ماژول اصلی، کارت‌های توسعه، نصب، سیم بندی، برنامه‌نویسی و کنترل توسط اپلیکیشن و وب سرور می‌شود. در بخش برنامه‌نویسی تمام بلوک‌های دیجیتال، شبکه، آنالوگ و غیره بررسی‌شده و نحوه‌ی کار آن‌ها روی لوگو نمایش داده‌شده است. مانیتورینگ و کنترل لوگو از طریق اپلیکیشن، وب سرور و صفحه‌های طراحی‌شده توسط LWE صورت می‌گیرد. این موارد نیز در دوره‌ی تصویری شرح داده‌شده‌اند. لطفاً جهت مشاهده‌ی سرفصل‌ها و لیست ویدئوهای این دوره روی عبارت لوگو زیمنس کلیک کنید.

گزینه ی Protection active

گزینه دیگر در پنجره ی تنظیمات تایمر Protection Active است. این گزینه جهت محافظت از پارامتر هر بلوک طراحی شده است. در صورت فعال کردن این گزینه و انتقال برنامه روی لوگو امکان نمایش یا تغییر پارامتر T از طریق لوگو از بخش تنظیم پارامتر وجود ندارد. منظور از حالت تنظیم پارامتر، قرار داشتن لوگو در مد RUN است. به عبارت دیگر در صورت انتخاب گزینه Protection Active در بلوک تایمر، امکان نمایش و تغییر پارامتر تایمر از طریق سخت‌ افزار لوگو تنها در وضعیت Stop امکان پذیر خواهد بود. همانطور که قبلا اشاره شد به منظور مشاهده یا تغییر پارامتر در سخت افزار لوگو از منوی Program > Set Parameter استفاده می شود. در این روش به اپراتور اجازه ورود به منوی پارامتر برنامه و تغییر مقادیر آن داده نمی‌شود.
نکته‌ی مشترک دیگری که میان تایمرها وجود دارد Current Parameter Value یا همانTa می‌باشد. Ta نشان‌دهنده‌ی مدت زمان سپری شده در تایمر است. این مشخصه جهت کنترل وضعیت Ta=T استفاده می‌شود. در صورت برابر شدن پارامتر ثابت T با زمان سپری شده‌ی Ta وضعیت خروجی تایمر تغییر می کند. درتایمر on-delay پارامتر T همان مدت زمان تاخیر در وصل تایمر است. در این تایمر همزمان با یک شدن پایه Trg مشخصه Current Parameter Value محاسبه زمان را آغاز می‌کند. به محض برقراری تساوی زیر خروجی Q فعال خواهد شد:

(زمان سپری شده در تایمر) T=Ta (پارامتر تنظیم شده در قسمت On-Delay )

هنگام شبیه سازی برنامه مشخصه Ta یا همان Current Parameter Value در دو قسمت زیر نمایش داده می‌شود:

• قسمت پایین بلوک تایمر
• داخل پنجره مشخصات تایمر در تب Parameter

در تصویر زیر موقعیت های نمایش Ta مشخص شده اند. همانطور که مشاهده می کنید زمان تاخیر در وصل تایمر یا T روی 4 ثانیه تنظیم شده است. از این رو به محض رسیدن زمان Ta یا Current Parameter Value به 4 ثانیه خروجی تایمر فعال خواهد شد. در نظر داشته باشید که مقدار زمانی Current Parameter Value یا Ta در باز 0 تا T تغییر می کند.

بلوک‌های تو در تو برای تعیین مقدار یک پارامتر

جعبه پارامتر یا همان علامت “+” سبز رنگ در قسمت پایین برخی از بلوک ها قرار دارد. این جعبه پارامتر در بلوک های مجهز به پایه ی ورودی با عنوان Par تعبیه شده است. در تصویر زیر موقعیت ورودی Par با رنگ سبز را در تایمر تاخیر در وصل مشاهده می کنید. در این تصویر، جعبه پارامتر بلوک بسته است.

به منظور باز کردن جعبه پارامتر کافی است روی علامت + کلیک کنید. به عنوان مثال در تصویر زیر جعبه پارامتر بلوک تایمر On-Delay باز شده است.

در پنجره مشخصات بلوک ها نمی توان از مقادیر متغییر استفاده کرد. به عبارت دیگر نمی توان زمان تایمر را از طریق یک پارامتر بیرونی و به صورت خودکار تغییر داد. در برخی موارد ممکن است به استفاده از پارامترهای متغیر نیاز داشته باشیم. در این شرایط مقدار پارامتر از پارامتر بلوک دیگری گرفته می‌شود. این روش برنامه نویسی با بلوک های تو در تو  نام دارد. در این خالت پارامتر یک بلوک مقدار ثابتی نداشته و از طریق بلوک دیگری تعیین خواهد شد. فرض کنید می خواهیم مقدار پارامتر T در تایمر تاخیر در وصل را برابر با مقدار Ax-Ay از بلوک مقایسه کننده ی آنالوگ قرار دهیم. در تصویر زیر یک بلوک مقایسه کننده ی آنالوگ و یک بلوک تایمر On-delay آورده شده است.

ابتدا جعبه پارامتر هر دو بلوک Analog comparator و تایمر تاخیر در وصل را باز می کنیم. در ادامه طبق تصویر زیر خروجی پارامتر Ax – Ay را به ورودی پارامتر T متصل کنیم.

همانطور که مشاهده می‌کنید پس از اتصال Ax-Ay به T یک فلش مشکی رنگ در کنار واحد زمانی پارامتر T ظاهر می‌شود. این فلش جهت مشخص کردن واحد شمارش زمانی پارامتر T است.

با انتخاب فلش مشکی رنگ لیست زیر باز خواهد شد. از طریق این لیست می توان واحد زمانی پارامتر T را انتخاب کرد.

در نظر داشته باشید که امکان اتصال هر پارامتر دلخواه به ورودی پارامتر دیگر وجود ندارد. به منظور کسب اطلاع از پارامترهای مجاز به دفترچه راهنمای نرم‌افزار لوگوسافت مراجعه فرمایید. پس از اتصال Ax-Ay به پارامتر T در پنجره مشخصات این بلوک تصویر زیر نمایش داده می شود. همانطور که مشاهده می کنید در قسمت On-Delay نام بلوک مقایسه کننده آنالوگ آورده شده است. درج این نام بعلت اتصال این دو بلوک به یکدیگر است.

در جدول زیر پارامترهای قابل استفاده در تنظیم پارامتر T به همراه بلوک های آن آورده شده است.

نام بلوک	مقدار قابل اتصال به پارامتر T در جعبه پارامتر بلوک
Analog comparator	Ax – Ay
Analog threshold trigger	Ax
Analog amplifier	Ax
Analog ramp	AQ
Mathematic instruction	AQ
PI controller	AQ
Up/Down counter	Cnt

در لوگو ورژن 7 و 8 علاوه بر موارد بالا می توان از مقادیر جدول زیر نیز جهت تنظیم پارامتر T استفاده کرد.

نام بلوک	مقدار قابل اتصال به پارامتر T در جعبه پارامتر بلوک
On-delay	Ta
Off-delay	Ta
On-/off-delay	Ta
Retentive on-delay	Ta
Wiping relay(pulse output)	Ta
Edge triggered wiping relay	Ta
Asynchronous pulse generator	Ta
Stairway light switch	Ta
Multiple function switch	Ta
Stopwatch Analog filter	AQ AQ
Average value	AQ
Max/Min	AQ
Threshold trigger	Fre

محتوای این مقالات برگرفته از کتاب لوگو 8 تالیف مثلث زرد می باشد. این کتاب دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده و هر گونه کپی و نسخه برداری و انتشار مجدد غیرمجاز بوده و پیگرد قانونی دارد.